Microsoft Word mantiqut-tayr ziyouz com doc

www.ziyouz.com кутубхонаси 
169
Lablaringni bog‘la... Yaratuvchining olamlarni, hayotni qanday yaratganligini bilishga 
inson aqli ojizdir, yaxshisi - inson o‘zini turli illatlardan poklab, Yaratganga shukronalar 
aytib yashashi kerak. 
Inson ilohiy sirlar olamidan tashqaridadir. Agar, ichkarida bo‘lsa, bu olamda 
axmoqona, gunoh ishlar bilan, vayrongarchilik bilan, jabr-zulm qilish bilan o‘zini 
do‘zaxga tayyorlamas edi. Shu sababli, sofdil insonlar bu dunyoda mashaqqatda 
yashaydilar. 
Fariduddin Attorning sirli so‘zlaridan: Hatto Shayton ham kibru havosini tashlab, 
Allohning qudrati bilan, payg‘ambarning da’vatiga quloq solib, oxiri musulmon bo‘lishi 
mumkindir, lekin inson o‘zi gunoh ishlarni ko‘paytirib, o‘z aybini shaytonga 
to‘nkamoqda. Bu so‘z shariat peshvolari nazarida kufrday ko‘rinadi. Aslida Shayton 
la’natlangan bo‘lsa ham, Allohdan o‘zgaga sajda qilmaganini Ibn Arabiy, Jaloliddin Rumiy 
kabi avliyolar to‘g‘ri deb hisoblaydilar. Buni anglashga ko‘pchilikning aqli yetmaydi va bu 
haqda hammaga gapirib bo‘lmaydi. 
Muhammad rasululloh s.a.v. o‘tmishdan va kelajakdan xabardor edi, ma’nosida. 
Muhammad rasululloh s.a.v. ga me’roj kechasi to‘rtinchi osmonda barcha 
payg‘ambarlar ta’zim qilganlar (Qarang: Muhammad G’azzoliy. Kimiyoi saodat.) 
Me’roj kechasi Muhammad s.a.v. narigi dunyo-oxiratga borib, do‘zaxlar va jannatlar 
ahlining ahvolidan xabardor bo‘lib qaytganiga.ishora. Payg‘ambarni na’t aytib ulug‘lash 
adabiy an’ana bo‘lib7'Su sohada ham Fariduddin Attor barcha mutafakkirlarga, valiylarga 
ham ustozdir. Alisher Navoiy ustoz Attorni behudaga nasf etmagan. 
Hijrat boshlanishida Muhammad s.a.v. safdoshi Abubakr Siddiqbilan yashirin yo‘lga 
chiqqanlar. Mushriklar buni bilib qolib, bularni quvib yetayozganida ikkalasi g‘orda 
yashiringan, Allohning qudrati bilan bir o‘rgumchak to‘r to‘qib, g‘orni yashirgan. 
Dushmanlar o‘rgumchak to‘rini ko‘rgach, bu yerga hech kim kirmagan, deb o‘ylab qaytib 
ketganlar. Bu yerda yana hazrat Abubakrning kam so‘zlashi ham maqtalmoqda. 
Qur’oni karim hazrati Usmon ibn Affon davrida kitob holiga keltirilgan va mukammal 
to‘rt nusxadan boshqalari yo‘qolgan. 
Hazrat Ali ibn Abu Tolib tib ilmida ham mohir bo‘lgan. Uning tibbiy maslahatlari 
hozirgacha saqlanib qolgan. (Qarang: Sarvar Ochil. Hazrat Ali - she’r va ilm sarvari. 
Eron Islom respublikasi. «Al-Alloh»; Minhoj. Tehron—Toshkent. 2004.) 
Umrining oxirlarida Fariduddin Attordan payg‘ambar sahobalaridan Hazrat Alidan 
boshqasini tan olmaydi, deb, shialikda ayblamoqchi bo‘lganlar. Ammo, bu sahobalar 
haqidagi bu ajoyib so‘zlar ayblovchilarning nohaqligini ko‘rsatadi. 
Fariduddin. Attor qudratli podshohlarga yo‘l ko‘rsatuvchi qush Hudhud timsolida 
payg‘ambarning yo‘lboshchiligini tasvirlaydi. 
Solih payg‘ambardan kofir qavmlar mo‘‘jiza ko‘rsat deb talab qilganlarida, u Alloh 
qudrati bilan tog‘ ichidan urg‘ochi tuyani chiqarganiga ishora. (Qarang. Rabg‘uziy. Qisas 
ul-anbiyo», T. Yozuvchi, 1990 yil, 55-bet.) 
Fariduddin Attor Simurg‘ timsolida o‘ttiz qushdan -o‘ttiz vaziri bo‘lgan adolatli 
podshohning majoziy tasviri-ni beradi. Bu timsolda go‘zallikni, san’atni ulug‘lovchi Moniy 
ta’limotining ta’siri ham borga o‘xshaydi (tarj). 
Bu yerda gul o‘tkinchi, zohiriy, tashqi go‘zallik timsoli. F. Attor zohiriy emas, ma’noga 
oshiqlikni yoqlaydi. 
Mazkur hikoyatda ham Fariduddin Attor o‘tkinchi, bebaqo va bevafo go‘zallarga 
oshiqbo‘lishni qoralaydi. Bu yerda soqol hajvi o‘tkinchi go‘zalning oshiqni masxara 
qilishini ko‘rsatadi. 
Jannat ahlining jigar yeyishi. Tasavvuf falsafasiga ko‘ra, oshiq jannatni emas, Haq 
jamolini orzu qiladi. Jannatni orzu qiluvchilarning shu haqda qayg‘urib, jigar-bag‘ri 

---

Mantiqut-tayr (nasriy bayon). Farididdin Attor