O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Tushunish  —  ob‘ektiv  olamdagi  narsa  va  hodisalar  haqida  tasavvur 
tushuncha,  hukmlar  hosil  qilish  va  ularni  ongdagi  mavjud  bilimlar  b-n 
bog‗lashdan  iborat  aqliy  jarayon.  T.  ikkita  o‗zaro  uyg‗unlashgan  tarkib  orqali 
tavsiflanadi.  1)  qaysidir  narsaning  ma‘no  va  ahamiyatini  anglash  qobiliyati, 
natijasiga  erishish  vositasi;  2)  ta‘sirlarning  mohiyati  va  qayta  yaratilgan 
tasavvurlarning adekvatligiga shaxsning ishonch bildirishi, tashqi, ichki ta‘sirlar 
tufayli vujudga kelgan ongning o‗ziga xos holati. T.ning ishtirokisiz muomalani 
davom  ettirish,  harakatlarni  muvofiqlashtirish,  anglashilgan  xatti-harakatni 
amalga oshirish va ta‘sir o‗tkazishning imkoni yo‗q. T. keng ko‗lamdagi fanlar 
(psixologiya, filologiya, filosofiya, sotsiologiya, tarix) tomonidan tadqiq etiladi. 
T.  muammosi  b-n  maxsus  shug‗ullanuvchi  germenevtika  fani  mavjud.  T.ning 
o‗ziga xos alohida xususiyati shundan iboratki, inson o‗zi tahlil qilayotgan narsa 
va  hodisalarning  ichki  murakkab  aloqalari,  bog‗lanishlarini  aniq  sezadi.  Oldin 
mexanik  ravishda  o‗zlashtirilgan,  hatto  ma‘nosi  anglashilmagan  ma‘lumotlar, 
sababiy  bog‗liqliklar  T.  tufayli  mantiqan  muayyan  tartibga,  bir  xil  mantiqiy 
tizimga  keltirilishi  mumkin.  Mas.,  matematik  naz-yani  dalillash,  formulalarni, 
tabiatshunoslik  bilimlarini  T.  xuddi  shu  tariqa  kechadi.  Inson  hodisalarning 
mohiyatini  va  o‗zaro  bog‗liqliklarini  mantiqiy  vositalarsiz  aniq  his  qila  oladi. 
Bunda  hodisa  individning  maqsadi  b-n  uyg‗unlashib  ketadi,  uning  maqsadga 
muvofiq  aks  etishini  ta‘minlaydi.  Jumladan,  boshqa  kishining  xulqini,  uning 
fikri  va  harakat  motivini  tushuna  oladi.  Ijtimoiy  madaniyat,  tarixiy  voqealar, 
obidalar,  yozma  yodgorliklar  mohiyatini  individ  xuddi  shu  asnoda  tushunib 
etadi.  Hayvonlar  tabiati,  hodisalar  to‗g‗risidagi  taassurotlar  b-n  hozirgisining 
o‗zaro o‗xshashligini tez T. imkonini beradi. T. psixologiya mexanizmi sifatida 
qabul qilingan.