O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti



Download 1,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet127/293
Sana24.08.2021
Hajmi1,63 Mb.
#155158
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   293
Bog'liq
sotsiologiya fanidan izohli lugat

Konformlik  (conformity)  —  jamiyat  yoki  guruhda  o‗rnatilgan 
me‘yorlarga rioya qilishga asoslangan xulq. Odamlar ko‗pincha qadriyatlarga 
ular negizida yotgan me‘yorlar  uchungina amal  qilmaydilar. Ba‘zilar  ularga 
maqsadga muvofiqlik nuqtai nazaridan yoki negativ sanksiya-lardan qo‗rqish 
tufayli amal qiladilar. 
Konformizm  (lot.  conformis  –  o‗xshashlik,  mos  kelishlik, 
moslashuvchanlik)  –  shaxsning  hulq-atvorini  va  fikr-mulohazasini  boshqa 
odamlarning  talablariga,  xulqiga  mos  tushishi  uchun  ularga  moslashtirishga 
qaratilgan moyilligi. Ushbu tushuncha psixologiya fanida 2 xil mazmunda: 1) 
shaxs  xulq-atvorining  guruh  yoki  jamoa  b-n  ham  ichki,  ham  tashqi  jihatdan 
mos  kelishi;  2)  shaxs  xulq-atvorining  guruh  yoki  jamoa  b-n  tashqi 
tomondangina mos bo‗lib, ichki tomondan esa uning tutgan yo‗liga qarama-
qarshi  fikrda  qolishi  qo‗llaniladi.  K.ning  birinchi  ko‗rinishi  guruh  yoki 


 
90 
jamoaning  qat‘iy  fikriga,  shaxs  tomonidan  xayrxohlikka  erishish,  hamda 
jazodan  yoki  sanksiyadan  qochish  maqsadida  namoyishkorona  tobeligining 
aks etishidir. Uning ikkinchi ko‗rinishi individning atrof-muhitdagi baholash 
tizimiga  nisbatan  o‗z  ichki  munosabatining  o‗zgarishi  tufayli  individual 
ustanovkasini  qaytadan  tahlil  qilishda  bevosita  namoyon  bo‗lishidir.  Lekin 
ichki  (shaxsiy)  K.  hamisha  ham  guruh  qonun-qoidalarga,  ijtimoiy 
me‘yorlarga  ixtiyorsiz  ravishda  rioya  qilishni  bildirmaydi,  chunki  u  tashqi 
(ommaviy)  ko‗rinish  b-n  uzviy  aloqaga  ega.  Ko‗pincha  K.ning  har  ikkala 
shakli funksional jihatdan bir-biriga juda yaqin bo‗lib, guruh (jamoaviy) fikri 
(qaror)  b-n  shaxsiy  (individual)  fikr  o‗rtasidagi  nizoli  vaziyatni  ongli 
ravishda  hal  etishning  o‗ziga  xos  uslubi  (usuli)  sifatida  xizmat  qiladi.  Bu 
o‗rinda yakka shaxsning guruhga yoki jamoa b-n bevosita bog‗liqligi  uning 
a‘zolari  fikriy  ustuvorligi  haqchil  yoki  kelishuv  yo‗lini  qidirishni  taqozo 
etadi,  natijada  o‗z  xulq-atvorini  begona,  odatlanmagan  mezonlarga 
asoslangan  holda  qayta  tashkil  etadi.  Jahon  psixologiyasining  (S.Ash, 
R.Kratchfild)  amaliy  tadqiqotlariga  ko‗ra,  K.ning  darajasi  (ko‗rsatkichi)  bir 
qator  omillar  majmuasi  b-n  aniqlanadi:  1)  guruh  ta‘sir  o‗tkaziluvchi 
shaxsning  muayyan  tavsiflari  (jinsi,  yoshi,  millati,  ijtimoiy  kelib  chiqishi, 
intellekti,  ta‘sirlanuvchanligi  va  b.);  2)  ta‘sir  o‗tkazishning  manbai 
hisoblanmish  guruhning  xususiyatlari  (ta‘sir  ko‗lami,  ko‗pchilikning 
yakdilligi, umumiy fikrdan farqlanuvchi guruh a‘zolarining miqdori va b.); 3) 
shaxs  b-n  guruh  o‗rtasidagi  o‗zaro  munosabatlarning  xususiyatlari 
(individning  guruhdagi  statusi,  rag‗bat,  mukofot  olishda  guruh  b-n  yakka 
shaxsning  o‗zaro  bog‗liqligi  darajasi,  liderlik  ko‗rinishi,  moyillik);  4) 
qo‗yilgan  muammo  (topshiriq)ning  mazmuni,  unga  nisbatan  insonning 
qiziqishi, uni echishga layoqatliligi, individning bilim saviyasi ko‗lami va b. 
Odatdagi  turmush  sharoitida  K. ―moslashuvchanlik‖  ma‘nosida  qo‗llaniladi. 
Bunda K.ning mezoni atrof-muhit talablariga individning moslashuvchanligi 
b-n  aynan  bir  xil  ekanligi  tushuniladi.  Natijada,  shaxs  guruh  tazyiqi  ostida 
o‗zaro  munosabatlarini  amalga  oshiruvchi,  tashqi  kuchlarga  hamisha  tobe 
inson  sifatida  tasavvur  qilinadi. SHaxslararo  munosabatlarda  uning  mustaqil 
fikrlashi,  qaror  qabul  qilishi,  ongli  xatti-harakati,  dunyoqarashi,  maslagi 
inobatga olinmaydi. Xuddi shu boisdan hoz. zamon olimlari guruh tazyiqiga 
individ  tomonidan 3  xil  munosabat  bildirilishi  g‗oyasini  ilgari  surmoqdalar. 
Bular  qatoriga,  birinchidan,  individning  ta‘sirlanuvchanligi,  ya‘ni  hech 
qanday  mojarasiz  (nizolarsiz),  ongsiz  ravishda  guruh  fikrini  qabul 
qilishi.Ikkinchidan,  ichdan  norozi  bo‗lgan  holda  ongli  ravishda  tashqi 
ko‗rinishdagi  yakdillik  alomati,  ifodasi.  Uchinchidan,  jamoaviy  o‗zini  o‗zi 
aniqlash  (shaxsning  jamoa  b-n  ongli  birdamligi,  uning  qadriyatlari, 
me‘yorlari,  maslaklari  va  ideallarini  individ  tomonidan  qabul  qilish)  hamda 
faol himoya qilish va b. 


 
91 

Download 1,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   293




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish