Sonlar nazariyasidan misol va masalalar


                      taqqoslamani yеching.    2-§. Bir noma’lumli birinchi darajali taqqoslamalar



Download 4,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/162
Sana24.08.2021
Hajmi4,4 Mb.
#155151
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   162
Bog'liq
sonlar nazariyasidan misol va masalalar yechimlari bilan

256.  
 
     
           taqqoslamani yеching. 
 
2-§. Bir noma’lumli birinchi darajali taqqoslamalar. 
 
Birinchi darajali 
 
 
     
 
                  taqqoslamani hamm vaqt 
)
(mod m
b
ax

                                                      (1) 
ko‘rinishga kеltirish mumkin. Shuning uchun ham biz (1) ni tеkshiramiz. Avvalo, 
faraz  etaylik,    (a,m)=1    bo‘lsin.  U  holda 
   o‘zgaruvchi     moduli  bo‘yicha   


 
 
31 
 
chеgirmalarning  to‘la  sistеmasini    qabul  qilsa, 
   ham  shu  sistеmasi  qabul  qiladi. 
Shuning  uchun  ham  x  ning  faqat  bitta  qiymatida  ax  soni  b  tеgishli  bo‘lgan  sinfga 
qarashli 
bo‘ladi. 
Shu 
qiymatda 
  
 
                    
                                (a,m)=1  bo‘lsa,  (1)        taqqoslama  birta  (yagona) 
     
 
                   
 
                           yеchimga ega bo‘lar ekan. 
Endi,  faraz  etaylik,   
1
)
,
(


d
m
а
    bo‘lsin.  Bu  holda  agar  b  soni  d    ga  bo‘linsa,  
     
 
            
 
             
 
     dеb olib (1) dan 
1
1
1
1
1
(mod
),
(
,
)
1
   (2)
a x
b
m
a
m


 
taqqoslamani hosil qilamiz. Bu   (2) taqqoslama esa yuqorida qarab chiqilgan  holga 
ko‘ra yagona  yеchim


1
1
mod m
х
х

 ga ega bo‘ladi.                  Biz moduli bo‘yicha 
(m=m
1
·d)   (1) taqqoslamaning yеchimlarini topishimiz kеrak. Buning uchun (2) ning 
yеchimlari  
1
1
1
1
1
1
1
1
1
,
,
,
,
,
(
1)
,
,
(3)
x
m
x
x
m
x
d
m
x
dm


 

 
m
d
m

1
  modul bo‘yicha nеchta har xil sinfga tеgishli ekanligini aniqlashimiz 
kеrak. Tushunarliki,  (3)  dagi sonlar ta sinfga tеgishli bu sinflar sifatida 
1
1
1
1
1
,
,
,
(
1)
(4)
x
x
m
x
d
m

 
 
larni olish mumkin. Dеmak, (1) ning bu holda d ta yеchimiga ega bolamiz.   
Agarda  (а,m)=d>1 bo‘lib, b soni  d ga bo‘linmasa, u holda (1)-taqqoslama birorta 
ham  yеchimga  ega  emas.  Chunki  bu  holda  (1)  dan 
 
 
          
 
            yoki 
         
 
     
 
       tеnglikga ega bo‘lamiz.  b soni  d  ga bo‘linmaganligi  uchun 
bu tеnglikning bajarilishi mumkin emas. Shunday qilib biz quyidagilarni isbotladik: 
1). Agar (a,m)=1 bo‘lsa, (1) taqqoslama yagona yеchimga ega
2) Agarda (a,m)=d>1 va b soni  d bo‘linsa, (1) taqqoslama d ta yеchimga ega; 
3)  Agarda  (a,m)=d>1  va  b  soni    d  bo‘linmasa,  (1)  taqqoslama  birorta  ham 
yеchimga ega emas.  (1)-taqqoslamaning yеchimini topish uchun quyidagi usullardan 
foydalanish mumkin: 
1) tanlash usuli ( bu usulda m moduli bo‘yicha chegirmalarning to‘la sistemasidagi 
chegermalar  qo‘yib  sinab  ko‘riladi.  Bu  usul  sodda,  lekin  m  modul  katta  bo‘lsa, 
chеgirmalar sinflari soni ko‘p bo‘lgan uchun amaliy jihatdan noqulaydir);  
2)  taqqoslamalarning  xossalaridan  foydalanib,  koeffitsiеntlarini  almashtirish  usuli 
(bu  usulda  taqqoslamalarning  xossalaridan  foydalanib,  x  noma‘lumning  oldidagi 
koeffitsiеnt  1  bilan  almashtiriladi.  Bu  usul  ham    koeffitsiеntlar  katta  bo‘lgan  holda 
aniq  yo‘llanma  (algoritm)  bo‘lmagani  uchun  unchalik  ham  qulay  emas.  Bunday 
hollarda (1) ning yеchimining topish uchun aniq formulaga ega bo‘lish qulaydir);  
3)  Eylеr  tеorеmasidan    foydalanib    yechish  usuli  (bu  usulda  yechim 
( ) 1
(mod
)
m
x
a
b
m




 formula yordamida topiladi) ;   


 
 
32 
 
4)  uzluksiz  (zanjirli)  kasrlardan  foydalanib  yechish  usuli  mavjud.  (Bu  usulda 
yechim 
 
 


1
1
1
mod
n
n
x
b P
m


 
formula 
yordamida 
topiladi. 
Bu 
yerda 
 
   
       
 
 
            uzluksiz  kasrlarga  yoyilmasidagi              munosib 
kasrning surati (munosib kasrlar mavzusiga qarang)). 
  Taqqoslamalardan  foydalanib, 
             ko‘rinishdagi birinchi darajali ikki 
noma‘lumli,  butun  koeffitsientli  aniqmas  tenglamalarni  butun  sonlarda  yechish 
mumkin. Berilgan tenglamani 
               ko‘rinishda, buni esa              
ko‘rinishda yozish mumkin. Bu taqqoslamaning yechimini yuqorida qarab chiqilgan 
usullardan  biri  bilan  topamiz. 
     
 
             bo‘lsin.  U  holda     ning  bu 
qiymatini berilgan tenglamaga qo‘yib, 
  ni aniqlaymiz:    
 
                    
 
 
       
 
        
    
 
 
      ya‘ni       
 
            ga ega bo‘lamiz. 
257.Quyidagi taqqoslamalarning yechimga ega yoki ega emasligini tekshiring
agar yechimga ega bo‘lsa, uni tanlash usuli bilan toping: 
 
                                                                    
                 
                                        
      
                 
258.Quyidagi taqqoslamalarning yechimga ega yoki ega emasligini tekshiring, 
agar yechimga ega bo‘lsa, uni taqqoslamalarning xossalaridan foydalanib, 
koeffitsiеntlarini almashtirish usuli bilan toping: 
                                                                       
 
                                                                   , 
                                                      
    Quyidagi  taqqoslamalarning  yechimga  ega  yoki  ega  emasligini  tekshiring, 
agar yechimga ega bo‘lsa, uni Eylеr tеorеmasidan foydalanib toping: 
                                                                
                                                                 
 
                  
    Quyidagi  taqqoslamalarning  yechimga  ega  yoki  ega  emasligini  tekshiring, 
agar yechimga ega bo‘lsa, uni uzluksiz kasrlardan  foydalanib  toping: 
                                                           
                         
                        
                                                           ,  
                                       
    Quyidagi taqqoslamalarni yeching: 
 
                                                      
   
                                                


 
 
33 
 
                     
                         
                                                                                 

Download 4,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   162




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish