|
Martin Iden
469
ligicha o'tli harflar bilan yonib turardi.
ishdan to'xtab, xotira daftariga qissaning xoti-
ma qismini qayd qilib qoydi. Asaming butun
kompozitsiyasi unga shu qadar ravshan ediki,
hatto uning xotima qismini ham oldindan be-
malol yoza olishi mumkin edi. U o‘zining hali tu-
gallanmagan qissasini boshqa yozuvchilarning
dengiz haqidagi hikoyalari bilan muqoyasa qilib
ko'rdi va o‘z asarining beqiyos darajada yuksak
ekanligiga ishonch hosil qildi.
-
Faqat bir odam bunga teng keladigan asar
yoza olishi mumkin, - deb g‘oldiradi Martin. - U
ham bolsa Konrad. Lekin Konrad ham bu qissa
uchun Martinning qolini siqishi va: «Yaxshi yo-
zilibdi, do'stim Martin!» deyishi mumkin edi.
Martin deyarli kun boyi ishlab, birdan Morz-
lamikiga ovqatga taklif etilganini eslab qoldi. U
garovga qoyilgan qora kostyumini Brissenden
tufayli qaytib sotib olgan, endi uning odamlar-
ga el bolishi uchun yana imkon tug'ilgan edi.
Yol-yolakay kutubxonaga kirib, Salibining «Ha
yot turkumi» degan kitobini oldi. U tramvayda
keta turiboq, Norton tilga olgan maqolani o'qib
chiqmoqchi boldi. 0 ‘qirkan, g'azabi qaynab ket
di. Yuzlari lov-lov yonar, ko'zlaridan o‘t chaqnar,
go “уо birovga tahdid qilayotganday mushtlari-
ni qisardi. U tramvaydan tushib, qahru g‘azabi
toshgan odamday ko'chadan shiddat bilan yurib
ketdi va Morzlarning eshigidagi qo‘ng‘iroq tug-
masini shunday jahl bilan bosdiki, shu zahoti
hushini yig‘ib oldi-da, ko'ngli ochilib, xoxolab
yubordi. Lekin uyga kirdi-yu, yana bir zumda
3Raragi siqilib ketdi. Bamisoli uning qanotlari
Martin
470
Jek London
birdan qayrilib, ilhom cho'qqisidan yerga qulab
tushganday boldi.
Brissendenning
«Buijua!
Chayqovchilar!»
degan sevimli iboralarini esladi. «Xo'sh, nima
bo'pti? - jahl bilan o‘ziga o‘zi e’tiroz bildirdi u.
- Axir men Rufning oilasiga emas, uning o'ziga
uylanaman-ku!»
Martinning nazarida Ruf bu qadar go‘zal, bu
qadar jo'shqin va ayni vaqtda bunchalik soglom
va tarovatli bolib ko'rinmagan edi. Qizning
yonoqlariga xiyolgina qizil yugurdi, Martin uning
ko'zlaridan - u ilk bor mangulik uchqunlarini
ko‘rgan moviy ko‘zlaridan - hech nigohini uza
olmadi. Rost, u keyingi paytda ilmiy asarlami
o'qishga berilib ketib, mangulikni unutib qotygan
edi, lekin endi u Rufning ko'zlarida til bilan aytil-
magan bir dalil borligini ko‘rdiki, u har qanday
dalillardan ham ishonchliroq edi. Martin bu
ko'zlarda muhabbat tuyg4isini o‘qidi. Shu mu-
habbat o'zining ham ko'zlarida chaqnab turar
di, bu muhabbatning esa shubhaga ehtiyoji yo‘q
edi. Martin bunga jon-jahdi bilan ishonardi.
Ovqat oldidan Ruf bilan o'tkazgan yarim soat
ichida u o‘zini yana baxtiyor va mamnun his qil
di. Lekin ovqat vaqtida Martin nihoyatda char-
chaganini sezdi, bu kun bo*yi o'tirib qattiq ish-
lashning natijasi edi. Ko'zlari charchagan, og'rir-
di, arzimagan narsa uning asabiga tegardi. Mar
tin shu stol yonida zerikib, oVnab-kulib o'tirgan
paytlar ko‘p bolgan edi, vaholanki, bu yerga
birinchi marta kelganida o'zini madaniy kishi-
lar orasiga, yuksak va nafis madaniy muhitga
tushib qolgandek his qilgan edi; hozir u shular-
Martin Iden
471
ni esladi. Chamasi, o'shanda ermak
kishilarda mehribonlik uyg‘otgan edi. Qo‘rquv
va xijolatdan qora terga botgan, ovqatlanish
qoidalarining murakkabligidan dovdirab qol
gan, tepasida qaqqayib turgan novcha malay-
dan siqilgan odamovi Martin, endi bilimimni
ham, o'zimda yo‘q nazokat qoidalarini ham pesh
qilishga urinmayman, qanday bolsam, o'zimni
shunday tutaman, degan qat’iy qarorga kelgun-
cha, tasodifan kirib qolgan bu muhitda ne-ne
azoblar chekkan edi.
Martin Rufga yalt etib qarab qotydi: kema
yolovchisi xavf yuz berishi haqida otylaganda,
najot chambaragi joyidamikin deb xuddi shu
tarzda, qarab qotyadi. Ha! Faqat shu narsalar:
muhabbat va Ruf zamon sinovlariga bardosh
berdilar. Qolgan hamma narsa, Martin kitob mu-
tolaasiga berilishi bilan sarobdek g'oyib boldi.
Lekin Ruf ham, muhabbat ham sarob emas edi.
Martin ularni biologik dalillar bilan oqlar edi.
Muhabbat hayotning eng yuksak zuhuri edi. Ta-
biat uni sevishga da Vat etar va har bir soglom
odam kabi uni ham shunga hozirlardi. Tabiat
inson jinsini takomillashtirish uchun o‘n ming,
yuz ming - yo‘q, million asrlar mobaynida shu
maqsadda urinib keldi va nihoyat Martin, shub-
hasiz, shu ijodining toji boldi. Tabiat Martinning
qalbiga muhabbat tuygtisini soldi, uning kuchi-
ni son-sanoqsiz marta kuchaytirib, Martinga
xayol surish qobiliyatini baxsh etdi va hayajon,
ijod, riyozat va quvonch nimaligini bilsin uchun
uni dunyoga yubordi, Martin stol ostida Rufning
qolini qattiq siqdi. Qiz ham unga javoban xud-
bolgan va
Do'stlaringiz bilan baham: | 
