Yoshlar fiziologiyasi va gigiyenasi

Uzunchoq  miya.  Uzunchoq  miya  orqa  miyaning  davomi  hisoblanadi.  U 
orqa  miyaning  shaklini  saqlab  qoladi,  yuqori  tomondan  birmuncha  kengayib 
boradi  va  ko’prikchaga  o’tadi.  Uzunchoq  miya  ichidagi  bo’shliq  rombsimon 
chuqurcha yoki to’rtinchi qorincha nomini olgan bo’lib, u orqa miya kanalining 
davomi  hisoblanadi.  Uzunchoq  miyada  nerv  hujayralarining  ikki  tomonlama 
simmetrik  jaylashgan  uyumlari  bo’lib,  ular  yaqro  deb  ataladi.  Hammasi  bo’lib 
mavjud  12  juft  nervdan  uzunchoq  miyada  8  juftli  bo’lib,  ana  shulardan  nerv 
tolalari:  kalla  miya  nervlari  boshlanadi.  Bosh  turli  organlar  bilan  shu  nervlar 
orqali bog’lanadi. 
O’rta  miya.  O’rta  miya  miya  oyoqchlaridan-orqa  miyadan  keladigan 
o’tkazuvchi  yo’llardan  va  unga  bosh  miyaning  yuqorida  joylashgan 
bo’limlaridan  keladigan  o’tkazuvchi  yo’llardan,  yadrolardan-nerv  hujayralari 
yig’indisidan,  to’rt  tepalik,  qora  modda  qizil  yadrolardan  tashkil  topgan.  O’rta 
miya  kalla  suyagi-miya  nervlarining  III  va  IV  juftlari:  g’altak  nervi  va  ko’zni 
harakatlaniruvchi nerv joylashgan. 
Qizil yadrolar o’tkazuvchi yo’llar orqali miyacha, oraliq miya va orqa miya 
bilan  bog’langan  va  oyoq-qo’llar-bukuvchi  va  yozuvchi  muskullar  tonusini 
boshqarishda ishtirok etadi.  
Kalla suyagi-miya nervlarining III va IV juftlari ( ko’zni harakatlantiruvchi 
va g’altak nervlar) ko’z muskullarini innervatsiya qiladi. 
O’rta miya ichida Silviev nayi ( vodoprovodi) nomini olgan bo’shliq bor. U 
uzunchoq  miya  to’rtinchi  qorinchasining  davomi  hisoblanadi  va  oraliq  miyada 
bo’ladigan uchinchi qorinchga o’tadi. 

---

 
133 
Oraliq  miya.  Uchinchi  qo  rincha  atrofida  katta  miya  yarimsharlari 
chegarasida oraliq miya joylashgan. Unga o’ng va chap talamuslar, ya’ni ko’rish 
do’mboqchalari kiradi. Ko’rish do’mboqchalari ular orqali barcha sezuvchi nerv 
yo’llari  o’tadgan  go’yo  oxirgi  stansiya  hisoblanadigan  nerv  hujayralari 
yig’indisidir. Ular organizmning barcha retseptorlaridan  impuls qabul qiladi  va 
ularni  katta  yarimsharlar  po’stlog’iga  va  miya  o’zagining  boshqa  bo’limlariga 
o’tkazadi.  
Talamus  og’riq  sezuvchanlikning  oily  markazi  hisoblanadi.  Klinik 
kuzatishlarga  asoslanib,  uning  ayrim  zararlanishlariga  aozb  beradigan  og’riq 
sezgisi  paydo  bo’lishi  isbotlangan.  Teriga  arzimagan  kuch  bilan  tegib  ketish, 
tovush  yoki  yorug’lik  bunday  bemorlarga  qattiq  og’riq  hurujlarini  keltirib 
chiqaradi.  Ba’zan  thalamus  zararlanganda,  og’riq  sezish  buziladi  va  bunda 
og’riq  ta’siri  bu  sezgilarni  umuman  keltirib  chiqarmaydi-analgeziya  holati 
vujudga keladi. 
Oraliq  miyaning  funksiyalari  katta  yarimsharlar  po’stlog’i  nazorati  ostida 
bo’ladi.  Bunga  sabab  shuki,  miya  po’stlog’I  istisno  qilingandan  keyin, 
hayvonlarni hatto kuchsiz ta’sirlantirish ham ularda qon bosimini va qonda qand 
miqdorini oshirib, juda kuchli muhofaza reaksiyalarini keltirib chiqaradi.