O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti

1)  Konstitutsion yoki qonuniy majburiyatlar; 

2)  Ijro  etish  taqdimoti  va  budjet  ijrosida  qonuniy  nazoratning 

mavjudligi; 

3)  Organlarga harajatlarning ijroisining nazorati; 

4)  Monetar / fiskal strategiyaga erishish. 

 

 

---

 

 

27 

      

 

bildiradi. Bunday tushunish umumiy tizimlar jihatidan o`ylash orqali a’lo darajada 

erishiladi. 

Umumiy  ijtimoiy  tizim  shaxslar,  ijro  etilgan  normalar  va  ushbu  elementlar 

o`rtasidagi  munosabatlar  tomonidan  tashkil  etilgan  tashkilotlar,  shaxslar  va 

qiymatliklarni ifodalaydi. Tizim  turli  qismlar  orqali  qabul  qilinuvchi  xabarlarning 

ko`pgina  qismlarini  tashkil  etgan  alohida  tarmoq  sifatida  tushuniladi.  Tizim 

elementlarining  natijalari  va  o`zaro  ta’sir  tizimi  ishlab  chiqarish  uchun  bir  biriga 

ta’sir  ko`rsatadi,  huddi  shu  yo`nalishdagi  natijalar  orqali  turli  xil  yo`nalishlar 

shaklida  bo`lishi  mumkin.  Budjet  tizimlari  siyosiy  qatnashchilar,  iqtisodiy  va 

ijtimoiy nazariyalar, bir qancha institutsional tuzilmalar va raqobatchi normalar va 

qiymatlarni  o`z  ichiga  oladi,  faqatgina  budjet  hujjatlarini  o`rganishdan  bevosita 

ochiq  bo`lmagan  shakldagi  mahsulot  ishlab  chiqaruvchilarning  hammasini  o`z 

ichiga oladi. 

Budjet  munosabatlari  va  budjet  tizimi  amal  qilishining  qonuniy-huquqiy 

asosini 2013-yil 26-dekabrda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining  Budjet 

Kodeksi tashkil qiladi. Ushbu Kodeksga muvofiq, budjet tizimi barcha darajadagi 

budjetlar,  davlat  maqsadli  jamg’armalari  budjetlari  va  budjet  tashkilotlarining 

budjetdan tashqari jamg’armalari, Budjet tizimi Budjetlarini tuzish va tashkil etish 

printsiplari,  ular  o’rtasida  budjet  jarayoni  mobaynida  yuzaga  keladigan  o’zaro 

munosabatlar yig’indisini o’zida ifodalaydi.  

Respublika  Budjeti  budjet  tizimining  markaziy  bo‘g‘ini  hisoblanadi. 

Respublika  budjeti  O‘zbekiston  Respublikasining    Budjet  Kodeksida  va  boshqa 

qonuniy  hujjatlarda  belgilangan  tartibda  shakllantiriladi  va  ishlatiladi.  Respublika 

Budjeti 

davlat 

Budjetining 

umumdavlat 

ahamiyatidagi 

tadbirlarni 

moliyalashtirishda  foydalaniladigan  qismi  bo‘lib,  unda  daromadlar  manbalari  va 

ulardan  tushumlar  miqdori,  shuningdek  moliya  yili  mobaynida  aniq  maqsadlar 

uchun ajratiladigan mablag‘lar sarfi yo‘nalishlari va miqdori nazarda tutiladi . 

---

 

 

28 

      

 

Mahalliy  Budjetlar  O‘zbekiston  Respublikasining    Budjet  Kodeksiga 

muvofiq,  Qoraqalpog’iston  Respublikasi  Budjeti  tuzilmasiga  Qoraqalpog’iston 

Respublikasining respublika Budjeti, Qoraqalpog’iston Respublikasi tumanlari va 

shaharlarining Budjetlari kiradi. 

Viloyatlar mahalliy Budjetlari tuzilmasiga viloyat Budjeti, tegishli viloyatlar 

tumanlari va shaharlarining Budjetlari kiradi. 

Toshkent  shahar  mahalliy  Budjeti  tuzilmasiga  shahar  Budjeti  va  shahar 

tarkibiga kiruvchi tumanlarning Budjetlari kiradi. 

Barcha darajadagi Budjetlarni shakllantirish, ko‘rib chiqish, qabul qilish va 

ularning  ijrosi  hisobini  yuritish  O‘zbekiston  Respublikasining  milliy  valyutasi  – 

so‘mda amalga oshiriladi. 

Barcha  mamlakatlarda  ularning  geografik  joylashuvi,  tarmoqlarning  turli 

darajada  rivojlanishi  va  boshqa  omillar  sababli  mintaqalarning  ishlab  chiqarish, 

daromad  va  ijtimoiy  salohiyatining  boshlang‘ich  imkoniyatlari  bir  xilda  emas. 

Biroq  davlatning  eng  muhim  vazifalaridan  biri  o‘z  fuqarolari  farovonligining 

barqaror  o‘sishini  ta’minlash  va  barcha  mintaqalarning  rivojlanishi  uchun  bir  xil 

sharoitlar  yaratishdan  iborat.  Bunga  esa,  boshqa  iqtisodiy  instrumentlar  qatori, 

davlatning  moliyaviy  resurslarini  Budjetlararo  munosabatlar  orqali  qayta 

taqsimlash orqali erishiladi. 

“Budjetlararo  munosabatlar  -  davlat  budjet  mexanizmining  muhim 

ajralmas elementi bo‘lib, mamlakatning ma’muriy-hududiy tuzilmalari sub’ektlari 

o‘rtasida  markaziy  boshqaruvning  markazdan  turib  barcha  moliyaviy  oqimlarni 

taqsimlash  jarayonini  oqilona  tartibga  solishni  ta’minlaydi  va  bundan  tashqari, 

markaziy hukumatning aniq funksiyalarini davlat boshqaruvining turli darajalarida 

huquq  va  majburiyatlarni  o‘zaro  taqsimlab  olish  orqali  bajarish  uchun  davlat 

Budjetida  jamlangan  pul  mablag‘larining  ushbu  sub’ektlar  o‘rtasida  qayta 

taqsimlanishini o‘z ichiga oluvchi munosabatlar yig‘indisidir” . 

---

 

 

29 

      

 

O‘zbekiston Respublikasi  Budjet Kodeksining alohida bobi  “Budjetlararo