Biolog 10 indd

Irsiy o‘zgaruvchanlikning gomologik qatorlar qonuni.  Irsiy  o‘zgaruv-
chanlikning  gomologik  qatorlar  qonuni  mashhur  rus  olimi  N.  I.  Vavilov 
tomonidan  bug‘doydoshlar  oilasida  kashf  qilingan.  Bu  qonunga  ko‘ra,  agar 
g‘allaguldoshlar  oilasiga  kiruvchi  bir  avlodda  biror-bir  irsiy  o‘zgaruvchanlik 
kuzatilsa, shunday irsiy o‘zgaruvchanlik uning boshqa avlodlarida ham uchrashi 
mumkin.  G‘allaguldoshlarning  bug‘doy,  arpa,  suli,  tariq,  makkajo‘xori, 

---

108
sholi  avlodlarida  ayrim  belgilarning,  masalan,  don  rangining  oq,  qizil,  qora, 
gunafsha  rangda  bo‘lishi;  don  shaklining  yumaloq,  cho‘zinchoq  bo‘lishi; 
hayot  tarziga  ko‘ra  kuzgi,  bahorgi,  yarim  kuzgi,  ertangi,  kechki  formalarida 
takrorlanishini ko‘rish mumkin. Irsiy o‘zgaruvchanlikning gomologik qatorlar 
qonuni  hayvonlarda  ham  o‘z  tasdig‘ini  topadi.  Xususan,  albinizm  umurtqali 
hayvonlarning  barcha  sinfl ari  –  baliqlar,  suvda  va  quruqlikda  yashovchilar, 
sudralib  yuruvchilar,  qushlar,  sutemizuvchilarga  mansub  avlodlarda,  turlarda 
kuzatiladi.  Irsiy  o‘zgaruvchanlikning  gomologik  qatorlar  qonuniga  asoslanib 
seleksionerlar madaniy o‘simliklarning boy kolleksiyasini to‘plashda va undan 
yangi navlarni chiqarishda foydalanadilar.