O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti



Download 1,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet34/90
Sana14.08.2021
Hajmi1,52 Mb.
#147582
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   90
BIOPATENSIALLAR
 
deyiladi.  Biopatensiallar  hayvon  va  o’simliklarning 
hujayralarida,  to’qimalarida  va  organizmlarida  paydo  bo’ladi.  Ularning  ba’zilari 
doimiy mavjud, ayrimlari tashqi ta’sirlar tufayli paydo bo’ladi. 
 
Elektr  impulslari  nerv,  muskul  to’qimalarning  faoliyati  vaqtida  paydo 
bo’ladi va tirik organizmlarda kechadigan fiziologik va patalogik  jarayonlarni aks 
ettirishi  mumkin.  Bioelektrik  hodisalarni  o’rganish  1771  yilda  L.Galvani 
tajribalaridan boshlandi.1838 yilda Matteuchi muskulning tashqi sirti musbat, ichki 
sirti  manfiy  zaryadga  ega  ekanligini  aniqladi.  Tinch  holatdagi  muskulning  tashqi 
va ichki sirtlari orasidagi potensialari esa muskulning qisqarishi, bezlar sekresiyasi, 
hujayralarning ta’sirlanishi paytida hosil bo’ladi. 
 
1875  yilda  rus  fiziologi  V.E.Danilevskiy  birinchi  bo’lib  bosh  miyaning 
biopotensialarni aniqladi. Biopotensialarning hosil bo’lishi ancha murakkab masala 
bo’lib, hozirgacha uning to’liq nazariyasi yo’q. Hozirgi vaqtda 1952 yil Xodjiken, 
Xaksli, Kachilar nazariyasi ko’p qo’llaniladi. 
 
Shu nazariyasi bilan qisqacha tanishamiz. 
Biror  to’qimaning  potensiali  uning  tarkibidagi  hujayralar  potensiallari 
yig’indisi  deb  qarash  mumkin.  U  holda  xujayra  tirik    organizmning  asosiy 
struktura elementiga emas, asosiy elektrik elementi  hamdir. Hujayra va uni o’rab 
olgan  hujayradan  tashqaridagi    biologik    muhitni,  tashqi  muhitdan  yarim 
o’tkazgichli  hujayra  menbranasi  bilan  ajralgan  murakkab  sistema  deb  qarash 
mumkin. Huyjayra ochiq termodinamik  sistema bo’lib tashqi muhit bilan uzluksiz 
energiya,  modda  va  informasiya  almashinadi.  Bu  almashinuv  menbranalar  orqali 
amalga  oshiriladi.  Menbrana  oddiy  holda  lipid  qatlamidan  iboratdir.  Lipidlar 
qatoriga  neytral  yog’lar  efirlar  kiradi.  Hujayrada  lipidlar,  oqsil  qatlamlari  bilan 


38 
 
o’rab  olingan.  Menbrana  lipid  qatlamida  diametri  0,7-0,8  nm.li  teshiklar  mavjud 
bo’lib, ular orqali suv va boshqa mayda malekulalar o’tadi, katta malekulalar esa 
o’ta  olmaydi.  Teshiklar,  elektr    zaryadiga  ega  bo’lganligi  uchun,  hujayraga  
ma’lum  ishorali  ionlar  o’tishiga  imkon  beradi  va  teskari  ishorali  ionlarning 
o’tishiga halaqit beradi. Ayniqsa ko’p valentli ionlar o’tishi qiyin bo’ladi, chunki 
ularning    zaryadi  katta  bo’lgani  uchun  gidrat  qatlami  bilan  qoplanadi  va  effektiv 
diametri oshadi. Turli ionlar o’tkazuvchanligi har xil bo’lgani uchun menbrananing 
turli tomonida ba’zi bir ionlarning nosimmetrik tarqalishini biopotensiallar paydo 
bo’lishining asosiy sababi deb qarash kerak. 
 
Hujayra sitoplazmasida va tashqi muhitda eng ko’p miqdorda bo’lgan asosiy 
ionlar,  bu  K

,  Na

,  Cl

,  va  katta  diametrli  ionlar.M  aminakislota  ionlari  R  dir. 
Hujayra ichida K
+
, Cl
-
 va R
-
 ionlari, tashqarisida esa faqat K
+
 va Cl
-
 ionlari bo’lsin. 
Kaliy va xlor ionlari menbrana orqali ikkala yo’nalishda ham diffuziyalanadi,   R
-
 
ioni esa hujayra ichida qoladi. 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
Hujayra membranasidan ionlarning o’tishi. 
Kaliy  va  xlor  ionlarining  diffuziyasi  har  xil  ishoralarda  o’tadi,  chunki  xlor 
ionlarining  tashqi  muhitdan  hujayra  ichiga  o’tishiga  R-  ionlari  hosil  qilayotgan 
manfiy zaryad to’sqinlik qiladi. Natijada kaliy va xlor ionlarining hujayra ichida va 
tashqarisidagi  konsentrasiyalari  bir  xil  bo’lmaydi.  Bunda  Danon  tenglamasi  deb 
ataladigan munosabat bajariladi. 
[K
+
]
u
*[Cl
-
]
u
=[K
+
]
t
*[Cl
-

Menbrana  orqali  o’ta  olmaydigan  R-  ionalr  menbrana  ichki  sirti  yonida 
to’planishib  manfiy  zaryad  hosil  qilishadi.  Bu  zaryad  hujayra  tashqarisidagi 
ionlarning  tortishib,  menbrana  tashqi  sirtida  musbat  qatlam  hosil  qiladi.  Bunda 
hosil bo’ladigan potensiallar farqi 
2
1
C
C
n
zF
RT
ì



  
  
       -
 kaliy ionlari konsentrasiyasining nisbati
  
     
[K+]
u   =   
[Cl-]t 
[K+]t         [Cl-]

Qo’yidagi jadvalda turli hayvonlar uchun .   
T
u
C
C
     
va 

 menbrana potensial 
keltirilgan.                                      
                   
    
To’qima  turi 
Na
+
 
K
+
 
Cl
-
 
Hayvon 
turi  
To’qima  
U, mV 
Kalmer nervi    
0.11 
41 
0,074  xashorat 
kanot muskuli   80-90 
Baqa nervi                 0,31 
44 

baqa    
oyoq muskuli       40-80 

Download 1,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   90




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish