Жаббаров, Юсупов



Download 4,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet68/87
Sana14.08.2021
Hajmi4,09 Mb.
#147103
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   87
Bog'liq
mexanika va molekulyar fizika

a) Gazlarda diffuziya 
 
                Diffuziya deb chegaradosh  moddalar atom  va  molekulalarining o’zaro bir-
biri  bilan  aralashib  ketish  jarayoniga  aytiladi.  Shveysariyalik  fizik  Fik  tajriba 
natijalariga asoslanib ∆S  yuza orqali ∆t vaqt oralig’ida diffuzlanayotgan ∆m  modda 
massasi ∆t vaqt, ∆S yuza va konsentrasiya gradiyenti 
X
C


 ga proporsional ekanligini 
aniqlagan: 
 
                    
                          (268) 
 
D-diffuziya koeffitsiyenti deyiladi va 
c
м
D
2

 larda o’lchanadi. 
           Konsentratsiyasi  X  o’qi  bo’ylab,  biror  ∆S  yuzadan  o’ng  va  chap  tomonga 
o’zgarayotgan  gaz  berilgan  bo’lsin  (84-rasm).  Gaz  molekulalari  bu  yuza  orqali 
o’ngdan  chapga  kabi  chapdan  o’ng  yo’nalishda  harakatga  keladi.  Agar  bu  gazda 
konsentratsiya  bir  tomonda  (masalan,  chapda)  qarama-qarshi  tomondagidan  katta 
bo’lsa,  bu  yo’nalishda  diffuziyalanayotgan  molekulalar  soni  qarama-qarshi 
tomondagi molekulalar sonidan katta bo’ladi, ya’ni molekulalar konsentratsiyasining 
gradiyenti yuzaga keladi. Biror fizik kattalikning gradiyenti olingan yo’nalish bo’ylab 
uning masofaga bog’liq ravishda o’zgarishini ko’rsatadi. 
 
 
84-rasm 
 
∆t  vaqtda  ∆S  yuza  orqali  chapdan  o’ngga  n
1
molekula,  teskari  yo’nalishda  esa  –  n

molekula  o’tayotgan  bo’lsin.  Agar  gaz  konsentratsiyasi  X  o’qi  bo’ylab  chapdan 
o’ngga  qarab  kamayayotgan  bo’lsa  n
1
>  n
2
  bo’ladi.  n

va  n
2
  larni  topamiz.  Agar  O 
kesimda  1m
3
  da  n
0
  molekula  joylashgan  bo’lsa,  A  kesimda  O  kesimdagidan  ko’ra 
ularning soni ko’proq, B kesimda O kesimdagidan 




0
n
 ga kamroq, bu yerda 


0
n
-
X  o’qi  bo’ylab  uzunlik  birligida  hajm  birligidagi  moleklalarning  qanchaga 
o’zgarishini ko’rsatadi. Molekulalar tartibsiz harakat qilayotganini e’tiborga olib 1m
3
 
da  joylashgan  hamma  molekulalarning 
6
1
qismi  ∆S  yuzaga  qarab  X  o’qi  bo’ylab 


115 
 
harakatlanadi deb hisoblash mumkin. ∆S yuza orqali   o’rtacha arifmetik tezlik bilan 
∆t vaqt davomida   
S
t



 hajmga ega gaz oqib o’tadi. Shunga ko’ra 
 
                     (269) 
 
                         
S
t
x
n
n
n

















0
0
2
6
1
                     (270) 
 
Bu yerdan 
 
   
          (271) 
 
Bu esa diffundirlangan gaz massasiga tengdir: 
 
                       
                                 (272) 
 
Bu yerda m
0
-bitta gaz molekulasining massasi, ya’ni 
 
                     
                         
 (273) 
 
Biroq 
 

 
-  gaz  konsentratsiyasi  gradiyenti,  chunki  m
0
∆n
0
-X  o’qi  bo’ylab 
∆X  kattalikka  o’zgarganda  hajm  birligidagi  gaz  massasining  o’zgarishi.  D  orqali 
belgilab 
 
                              
                                      
 (274) 

-
molekulaning  o’rtacha  arifmetik  tezligi, 


-molekulaning  o’rtacha  erkin  chopish 
masofasi. 

RT
6
,
1

 bo’lgani  uchun, λ-haroratga bog’liq emas (p=const bo’lganda), 
Т
D

 ga proporsional bo’ladi. Ikkinchi tomondan λ~
P
1
, binobarin, D~
P
1
 bo’ladi. 
 

Download 4,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish