Samarqand davlat universiteti 5112000 Jismoniy madaniyat fakulteti Sport turlarini o’qitish metodikasi kafedrasi «gimnastika va uni o’qitish uslubiyati»

 
Yil 
Chempionat,  
o‘tkazilish  
joyi 
Mamlakat-lar 
soni 
  
     G‘oliblar va sovrindorlar 
2013 
XXXP 
Kiev  
(Ukraina) 
55 ta,  
98 sportchi,  
29 ta guruh 
Obruch  
Anna Rizatdinova (Ukraina)  
YAna Kudryavseva (Rossiya)  
Margarita Mamun (Rossiya) 
Bulavalar 
Margarita Mamun (Rossiya)  
Yana Kudryavseva (Rossiya)  
Melitina Stanyuta (Belorussiya) 
Koptok 
1. Margarita Mamun (Rossiya) 
1. YAna Kudryavseva (Rossiya) 
3. Alina Maksimenko (Ukraina) 
Tasma  
YAna Kudryavseva (Rossiya)  
Anna Rizatdinova (Ukraina)  
Melitina Stanyuta (Belorussiya) 
Individual ko‘pkurash 
Yana Kudryavseva (Rossiya)  
Anna Rizatdinova (Ukraina) 
 Melitina Stanyuta (Belorussiya) 
Guruhdagi ko‘pkurash 
Belorussiya (Valeriya Piщalina, Ganna 
Dudchenkova, 
Marina Goncharova, Mariya Katch ik, 
Aleksandra Nar- 
kevich, Yana Lukavets) 
Italiya (Valeriya Shiavi, Marta Pagnini, 
Andrea 
Stefanesku, Chiara Ianni, Kamila Bini, 
Kamila Pa- 

---

126 
 
triarka) 
Rossiya (Olga Ilina, Anastasiya 
Bliznyuk, Kseniya 
Dudkina, Anastasiya Maksimova, 
Anastasiya Nazaren- 
ko, Elena Romanchenko) 
10 ta bulavalar 
Ispaniya  
Italiya  
Ukraina 
3 ta koptok + 2 ta tasma 
Rossiya 
 Bulorussiya  
Ispaniya
 
 
1980  yil  badiiy  gimnastika  uchun  taqdirni  xal  qiladigan  yil  bo‘lgan. 
Moskvada  bo‘lib  o‘tgan  XXII  Olimpiya  o‘yinlari  tugallanganidan  keyin  xalqaro 
Olimpiya  Qo‘mitasi  Kongressi  badiiy  gimnastikani  olimpiya  oilasi  tarkibiga 
kiritish  to‘g‘risida  qaror  qabul  qilgan.  Ushbu  qarorning  qabul  qilinishida 
Gimnastika  bo‘yicha  Xalqaro  Federatsiya  prezidenti  Yuriy  Evlampievich 
Titovning  roli  juda  katta  bo‘lgan.  Buyuk  gimnastikachi,  siyosatchi,  professor, 
Olimpiya  o‘yinlari  chempioni  Yuriy  Evlampievich Titov ayollar uchun sportning 
yangi  turini  mohiyatini  va  mazmunini  juda  yaxshi  tushungan.  U,  badiiy 
gimnastikani  jahonda  ommaviylashtirilishiga  ko‘maklashdi,  badiiy  gimnastika 
Olimpiya o‘yinlarining ko‘rki bo‘lishiga chin dilidan ishongan. 
1984  yilda  badiiy  gimnastika  Los-Andjelesda  (AQSH)  bo‘lib  o‘tgan  XXIII 
Olimpiya o‘yinlar dasturiga ilk bor kiritildi. Kanadalik Lori Fang birinchi olimpiya 
chempioni  bo‘lgan.  1988  yili  Seulda  (Janubiy  Koreya)  bo‘lib  o‘tgan  XXIV 
Olimpiya  o‘yinlarida  SSSR  gimnastikachisi  Minsk  shahridan  Marina  Lobach 
olimpiya  chempioni  bo‘lgan.  1992  yili  Barselonadagi  (Ispaniya)  XXV  Olimpiya 
o‘yinlarida  Kievlik  Aleksandra  Timoshenko  olimpiya  chempioni  bo‘lgan  (2  – 
jadval).  
1966  yili  Atlantadagi  XXVI  Olimpiya  o‘yinlarida  badiiy  gimnastika 
bo‘yicha  musobaqalar  ikkita  soha  bo‘yicha  o‘tkazilgan:  individual  va  guruhdagi 
mashqlarda  ko‘pkurash  bo‘yicha  musobaqalar  (2,  3  –  jadval).  Ushbu  olimpiya 

---

127 
 
o‘yinlarida  Ekaterina  Serebryanskaya  (Ukraina)  va  guruhdagi  mashqlarda 
ispaniyalik gimnastikachilar chempion bo‘lishgan. 
2 – jadval 
Olimpiada o‘yinlaridagi individual ko‘pkurash natijalari 
 
Yil  
Olimpiada 
o‘yinlari 
Medallar  
Oltin 
Kumush 
Bronza 
1984  XXIII 
Olimpiada 
o‘yinlari  (Los-
Anjeles) 
Lori 
Fang, 
Kanada 
Doyna 
Staykulesku, 
Ruminiya 
Regina 
Veber, 
GFR 
1988  XXIVOlimpiada 
o‘yinlari (Seul) 
Marina  Lobach, 
SSSR 
Adriana 
Dunavska, 
Bolgariya 
Aleksandra 
Timoshenko, 
SSSR 
1992  XXV Olimpiada 
o‘yinlari 
(Barselona) 
Aleksandra 
Timoshenko, 
birlashgan 
jamoa 
Karolina Paskual 
Gratsiya, 
Ispaniya 
Oksana  Skaldina, 
birlashgan jamoa 
1996  XXVI 
Olimpiada 
o‘yinlari 
(Atlanta) 
Ekaterina 
Serebryanskaya, 
Ukraina 
Yana  Batirshina, 
Rossiya 
Elena Vitrichenko, 
Ukraina 
2000  XXVII 
Olimpiada 
o‘yinlari 
(Sidney) 
Yuliya 
Barsukova, 
Rossiya 
Yuliya  Raskina, 
Belorussiya 
Alina 
Kabaeva, 
Rossiya 
2004  XXVIII 
Olimpiada 
o‘yinlari (Afina) 
Alina  Kabaeva, 
Rossiya 
Irina  Chashina, 
Rossiya 
Anna  Bessonova, 
Ukraina 
2008  XXIX 
Olimpiada 
o‘yinlari (Pekin) 
Evgeniya 
Kanaeva, 
Rossiya 
Inna 
Jukova, 
Belorussiya 
Anna  Bessonova, 
Ukraina 
 
2012  XXX Olimpiada 
o‘yinlari 
(London) 
Evgeniya 
Kanaeva, 
Rossiya 
Darya 
Dmitrieva, 
Rossiya 
Lyubov 
Cherkashina, 
Belorussiya 
 
 
 
 
 

---

128 
 
3 – jadval 
Olimpiada o‘yinlaridagi individual ko‘pkurash natijalari 
Yil  
Olimpiada 
o‘yinlari 
Medallar 
Oltin 
Kumush 
Bronza 
1996 
XXVI 
Olimpiada 
o‘yinlari 
(Atlanta) 
Ispaniya: 
Marta Baldo 
Nuriya 
Kabanilyans 
Estela Ximenes 
Lorena Gurendes 
Tanya lamarka 
Estibalis Martines 
 
Bolgariya: 
Ina Delcheva 
Valentina 
Kavleyan 
Mariya Koleva 
Maya Tabakova 
Ivelina Talaeva 
Vyara Vatashka 
Rossiya: 
Evgeniya Bochkareva 
Olga Shtirenko 
Irina Dzyuba 
Angelina YUshkova 
Yuliya Ivanova 
Elena Krivoshey 
2000 
XXVII 
Olimpiada 
o‘yinlari 
(Sidney) 
Rossiya: 
Inina Belova 
Elena SHalamova 
Mariya Netyosova 
Natalya Lavrova 
Vera 
SHimanskaya 
Irina Zolber 
Belorussiya: 
Tatyana Ananko 
Tatyana Belan 
Anna Glazkova 
Irina Ilenkova 
Mariya Lazuk 
Olga Puzevich 
Gretsiya: 
Ayrini Aindili 
Evangelina Xristodoulu 
Mariya Georgatu 
Zaxarula Karyami 
Charikleyya Pantazi 
Anna Pollatu 
2004 
XXVIII 
Olimpiada 
o‘yinlari 
(Afina) 
Rossiya: 
Olesya Belugina 
Olga glatskix 
Tatyana 
Kurbakova 
Natalya Lavrova 
Elena Posevina 
Elena Murzina 
Italiya: 
Eliza Blanki 
Fabritsiya 
D’Ottavio 
Marinella Falka 
Daniela 
Masseroni 
Eliza Santoni 
Laura Vernitssi 
Bolgariya: 
Janet Ilieva 
Eleonora Kejova 
Zornitsa Marinova 
Kristina Rangelova 
Galina Tancheva 
Vladislava Tancheva 
 
2008 
XXIX 
Olimpiada 
o‘yinlari 
(Pekin) 
Rossiya: 
Elena Posevina 
Tatyana 
Gorbunova 
Anna Gavrilenko 
Darya Shkurixina 
Natalya Zueva 
Margarita 
Aliychuk 
XXR: 
Suy Szyanshuan 
Say Tuntun 
Chou Tao 
Chjan Sho 
Sun Dan 
Lu YUanyan 
Belorussiya: 
Olesya Babushkina 
Anastasiya Ivankova 
Kseniya Sankovich 
Zinaida Lunina 
Glafira Martinovich 
Alina Tumilovich 
2012 
XXX 
Olimpiada 
o‘yinlari 
(London) 
Rossiya: 
Kseniya Dudkina 
Anastasiya 
Bliznyuk 
Alina Makarenok 
Anastasiya 
Nazarenko 
Karolina 
Sevastyanova 
Ulyana Donskova 
Belorussiya: 
Marina 
Goncharova 
Anastasiya 
Ivankova 
Nataliya Leshik 
Aleksandra 
Narkevich 
Kseniya 
Sankovich 
Alina Tumilovich 
Italiya: 
Eliza Blanki 
Romina Laurito 
Marta Panini 
Elio‘a Santoni 
Anjelika Savrayuk 
Andrea Stefanesku 

---

129 
 
 
Sidneyda  bo‘lib  o‘tgan  XXVII  Olimpiya  o‘yinlaridan  boshlab  rossiyalik 
badiiy  gimnastikachi  ayollar  ishonchli  tarzada  xalqaro  arenalarda  eakchilik  qilib 
kelishmoqda.  Mamlakatda  badiiy  gimnastikani  tezkor  rivojlanishiga  yurtimizning 
sport  fani  yutuqlari  ko‘p  darajada  ko‘maklashmoqda.  A.V.Pleshkanning  (Kuban 
jismoniy madaniyat universitetining professori, biologiya fanlar nomzodi) roli juda 
katta bo‘lib, u, ko‘p yillar davomida gimnastikachilarni tayyorlashni ilmiy tarzda 
olib  borishni  ta’minlaydigan  mutaxassislar  guruhini  boshqargan.  Badiiy 
gimnastikaning  turli  jabhalarida  olib  borilgan  ko‘p  sonli  ilmiy  tadqiqotlar 
amaliyotga  faol  joriy  qilingan.  Ushbu  sport  turining  turli  jabhalari  bo‘yicha 
yuztadan  ko‘p  nomzodlik  dissertatsiyalari  bajarilgan.  Birinchi  doktorlik 
dissertatsiyasi  2013  yili  P.F.Lesgaft  nomidagi  jismoniy  madaniyat  universitetida 
I.A.Viner-Usmanova  tomonidan  “Badiiy  gimnastikada  integral  tayyorgarlik” 
mavzusida  himoya  qilingan.  Badiiy  gimnastika  bilan  hozirgi  vaqtda  Rossiya 
Federatsiyasining  ko‘pchilik  xududlarida  shug‘ullanishadi  (34600  nafar 
gimnastikachi  qizlar  va  ayollar  2372  nafar  trenerlar  rahbarligi  ostida  tizimli 
shug‘ullanishadi). 
Badiiy  gimnastika  bo‘yicha  umumrossiya  federatsiyasida  70  ta  xududiy 
federatsiyalar ro‘yxatdan o‘tgan. 
Badiiy  gimnastikani  eng  to‘laqonli  rivojlanishi  sportchi  ayollar  miqdori  va 
shtatdagi  trenerlarning  soni  bo‘yicha  Rossiyaning  Markaziy,  Janubiy,  Privolje  va 
SHimoliy-g‘arbiy  federal  okruglarida  kuzatiladi,  bu,  yuqori  klassli  sportchilarni 
sport tayyorgarligi jarayonini uzluksiz ta’minlash imkonini beradi. Mamlakatning 
sport  terma  jamoalari    uchun  zahirani  tayyorlash  tizimining  samarali  bo‘g‘ini  – 
olimpiya  zahiralari  bilim  yurtlari  hisoblanadi.  Rossiya  Federatsiyasining  terma 
jamoasi  gimnastikachi  ayollarini  markazlashtirilgan  holda  tayyorlash  sport 
bazalarida va o‘quv-trenirovka markazlarida yil davomida amalga oshiriladi.  
Rossiyalik  sportchi  ayollarni  XXVII,  XXVIII,  XX1X  va  XXX  Olimpiya 
o‘yinlarida  muvaffaqiyatli  chiqishlari,  bizning  mamlakatimizda  yuqori  malakali 
sportchi  ayollarni  tayyorlashning  ilmiy  asoslangan  tizimi  mavjudligi  to‘g‘risida 

---

130 
 
dalolat  beradi,  bu  tizim,  jahon  arenalarida  etakchi  pozitsiyalarni  ushlab  turishni 
ta’minlaydi. 
Jahon 
badiiy 
gimnastikasi 
etakchilarini 
tayyorlashga 
mamlakatimizning  xizmat  ko‘rsatgan  trenerlari bo‘lmish  –  Viner-Usmanova  I.A., 
SHtelbaums  V.E.,  Buyanova  O.V.,  Shumilova  A.V.,  Shatalina  V.N.,  Gorbulina 
N.M., Yanina  A.N.,  Ivanitskaya  V.A.,  Tishina  N.B., Karpushenko  E.L.,  Zaripova 
A.V. va boshqa ko‘pchilik trenerlar ulkan hissa qo‘shishmoqda. 
Badiiy  gimnastikaning  80  yillik  yo‘li  davomida  P.F.Lesgaft  nomidagi 
jismoniy  madaniyat, sport va salomatlik Milliy  universiteti  Gimnastika nazariyasi 
va uslubiyoti kafedrasining  mutaxassislari sportning ushbu eng jozibali turi bilan 
birga bo‘lishmoqda, har xil qiyinchiliklarni engishga yordam berishmoqda va uni 
yanada progressiv rivojlanishga ko‘maklashib kelishmoqda. 

---

131 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rivojlanishning 
spetsifik 
tendensiyalari 
 
1-rasm.
 Rossiyada va jahonda badiiy 
gimnastikaning rivojlanishi an’analari
 
 
Musobaqa dasturlarini 
murakkabligini o‘sishi va 
qonsentratsiyasi 
Bajarilishni dinamikasi va 
kaskad usullari 
 
 Trenirovka mashg‘ulotlari 
yuklamasi hajmini o‘sishi 
 
Trenirovka mashg‘ulotining umumiy hajmida maxsus 
tayyorgarlikning hajmini o‘sishi 
 
 Terma jamoalarni tayyorlash 
jarayonida umumiy va individual 
tayyorgarlikni programmalashtirish 
Yillik makrotsiklda musobaqalar 
sonini ko‘payishi 
 
 Gimnastikachilarni musobaqaga 
tayyorgarligini yuqori darajaga 
olib kelish 
 
 Tayyorgarlik ta’minotini 
yaxshilash 
 
Bajarilish dinamikasi va 
kaskad usullari 
 
Yillik siklda tayyorgarlik va       
tiklanish davrlar chegarasini 
yo‘qotish 
 
Tayyorgarlik ta’minotini 
yaxshilash 
Yuqori malakali gimnastlarni tayyorlashda 
texnologiyaning noyobligi 
 
Gimnastikachi qizlarning 
harakat faoliyatining optimal 
moslashtirish. 
 
 Eng yuksak individual 
imkoniyatlarni amalga 
oshirish 
 
Ilmiy tadqiqot ishlarida 
tayyorgarlik texnologiyasini 
ishlab chiqishni kuchaytirish 
 
 Milliy terma jamoalarni 
tayyorgarligini 
markazlashtirish 
 
Professionalizmni va 
kommersializatsiyalashni 
o‘sishi 
 
 Halqaro musobaqalar 
qoidalarini takomillashtirish 
Musobaqalarda raqobatlikni 
va gegorafiyasikengaytirish 

---

132