Uzbekiston Respublikasi Oliy va urta maxsus ta'lim vazirligi

Sendesmusda (Scenedesmus) esa bir necha hujayralar yon tomoni bilan birlashib 

kichik  koloniyalarni  hosil  qiladi.  Chetki  hujayralarni  qobig„idan  o„simtalar 

vujudga  kelishi  mumkin.  Jinssiz  ko`payishi  Xlorellanikiga    o„xshash  bo„ladi. 

Xlorella  va  qisman  Senedesmus  sun‟iy  sharoitda  o„stirilib,  ulardan  olingan 

biomassa chorva mollariga, parrandalarga va tut ipak kurtlariga vitaminli, oqsilga 

boy ozuqa sifatida ishlatiladi. 

   Ulotrikslar  tartibi  –  Ulofrichales.  Ulotrikslar  tartibiga  kiruvchi  suvo„tlari 

shoxlanmagan  ipsimon  strukturali  bo„lib,  uchki  hujayralari  ko„ndalangiga 

bo„linishi  hisobiga  ipi  uzunlashib  boradi  (masalan,  Ulotriks).  Ayrim  vakillari 

plastinkasimon tuzilishga ega bo„lsa da (masalan, Ulva), o„sishining boshlangich 

davrida  ipsimon  tallom  hosil  qiladi.  Ushbu  tartibning  tipik  vakillaridan  biri 

Ulotriksning  (Ulotrix)  ipi  birtekis  joylashgan  hujayralardan  iborat  bo„lib,  pastki 

qismidagi  substratga  yopishuvchi  rangsiz  hujayrasi  rizoid  vazifasini  bajaradi. 

Xromatofori  hujayra  qobig„i  tagida  plastinka  shaklidagi,  uchlari  birlashmagan 

belbog„ni  eslatadi. Ulotriks  vegetativ hujayralarida 4 xivchinli zoosporalar hosil 

qilib,  jinssiz  ko„payadi.  Jinsiy  ko„payishi  esa  izogamiya  usulida  bo„lib,  ikki 

xivchinli gametalar yuzaga keladi.   

Ulva  (Ulva)  dengizda  yashovchi  plastinkasimon  suvo„ti.  U  rivojlanishining 

boshlangich  davrida  ulotriksga  o„xshash  bo„ladi,  lekin  hujayralari  uzunasiga 

bo„linishi  natijasida  ikki  qator  hujayralardan  iborat  bo„lgan  nozik  plastinkani 

hosil  qiladi.  Ulvaning  ko„payishi  ham  Ulotriksnikiga  o„xshash  bo„lsa-da,  ularda 

izomorf nasllarning gallanishi kuzatiladi. 

    Edogoniumlar  tartibi  –  Oedogonales.        Ushbu  tartibga  mansub 

suvo„tlarining  tallomlari  ipsimon  strukturali  bo„lib,  o„ziga  xos  xususiyatlari 

shundan  iboratki,  vegetativ  hujayralarining  bo„linishi  tallom  ipidagi  oraliq 

hujayralarda amalga oshadi va  natijada yangi hosil bo„lgan hujayra sitoplazmasi 

o„zidan yuqorida joylashgan hujayraga surilib o„tishi sababli ularning qobig„idan 

maxsus,  ko„ndalang  holda  joylashgan  yoqachalar  hosil  bo„ladi.  Generativ 

hujayralari  (zoosporasi  va  spermatozoidlari)  esa  supurgisimon  joylashgan  ko„p 

xivchinlar  bog„lamini  hosil  qiladi.  Ushbu  tartibning  tipik  vakili  Edogonium 

(Oedogonium)  bo„lib,  chuchuk  suvlarda,  maxsus  bazal  hujayrasi  yordamida 

substratga  birikkan  holda  hayot  kechiradi.  Xromatofori  ko„p  perenoidli, 

elaksimon  plastinka  shaklida.  Jinssiz  ko„payishda  vegetativ  hujayra  ichida 

bittagina  zoospora  hosil  bo„ladi.  Jinsiy  ko„payishi  oogamiya  usulida  bo„lib, 

oogoniyda bitta tuxum hujayra, anteridiyda esa ikki dona zoosporasiga o„xshash 

ko„p  xivchinli,  lekin  kichikroq  spermatozoid  yuzaga  keladi.  Otalangan  tuxum 

---

15 

 

hujayradan  oospora  hosil  bo„lib,  u  tinchlik  davrini  o„tgandan  keyin  to„rtta 

zoospora  hosil  qiladi.  Zossporalar  edogoniumning  yangi  tallomini  vujudga 

keltiradi.  Oosporasi  o„sishdan  oldin  reduksion  bo„linganligi  sababli,  vegetativ 

edogonium gaplont o„simlik hisoblanadi.