13. Психологоя асослари

Стандартлаштирилган ва эркин коррекцион дастурлар мавжуд: 
1) Стандартлаштирилган дастурда коррекциянинг ҳар бир боскичи аниқ 
белгиланган бўлади. Материаллар, талаблар қатнашувчига қўйилади. 
Коррекцион ишни бошлашдан аввал психолог материал берилишида 
мижознинг кучи ва идрокини ҳисобга олган бўлиши керак. 
2) Эркин дастур – бунда психолог дастурни ўзи тўзади. Мақсад ва 
вазифаларининг боскичларини, бир боскичдан иккинчи боскичга ўтишини 
ўзи белгилайди. Марказлаштирилган таъсир комплекс психокоррекцион 
блоклардан ўтади. Ҳар бир блок аниқ метод ва усуллардан иборат. 
Булар: 
1.
Диагностик блок 
2.
Белгиловчи блок 
3.
Коррекцион блок 
4.
Коррекцион таъсирнинг эффективлилигини баҳоловчи блок. 
1) Мақсади: шахс ривожланишининг алоҳидалилик диагностикаси, хавфли 
факторларни 
аниқлаш, 
психокоррекцион 
дастурларнинг 
умумий
шаклланиши. 
2) Мақсад: ўзига бўлган ишончни уйғотиш, мулоқотга киришишга қизиқиш 
уйғотиш, қўрқувни камайтириш психолог билан мулоқотга киришини ва 
ҳаётига ўзгаришлар киритишга хоҳиш уйғотиш. 

---

3) Мақсад: мижоз тараққиётини оптималлаштириш ва гармонизациялаш, 
салбий тараққиёт фазасидан ижобийсига ўтиш, ўзи ва дунё билан ҳамоҳанг 
фаолият ўрната олишга ўрганиш. 
4) Мақсад: реакцияларнинг динамикаси ва психологик мазмунига баҳо бера 
олиш ўз-ўзига баҳо беришнинг стабиллашуви. 
Психокоррекцион дастурлар тузишга қўйиладиган талаблар: 
Психокоррекцион дастурларни тузишда қуйидаги ҳолатларни ҳисобга 
олиш зарур: 
-
коррекцион ишнинг аниқ мақсадини белгилаш. 
-
коррекцион ишнинг конкрет мақсадини аниқловчи вазифаларни аниқлаш. 
-
Ишнинг формасини аниқлаш (индивидуал, гуруҳий ёки аралаш) 
-
Методика ва техникани ишлаб чиқиш. 
-
Коррекцион ишга кетадиган умумий вақтни аниқлаш. 
-
Учрашув кунларини белгилаб олиш. 
-
Вақтини аниқлаш (бошида 10-15 минут, охирида 1,5-2 соат) 
-
Коррекцион дастурни ишлаб чиқиш ва мазмун мохиятини белгилаб олиш. 
-
Коррекцион ишда яқин қариндошларининг қатнашувини белгилаш. 
-
Коррекцион дастурни бошлашда динамика ва ўзгартиришлар бўлиши ёки 
бўлмаслигини белгилаш. 
Коррекцион тадбир сўнгида коррекцион дастурнинг самаралилиги, 
мақсад ва вазифаларининг бажарилганлигига баҳо берувчи хулоса ҳисобот 
тайёрланади. 
Психокоррекцион тадбирларнинг самаралилигини бахолаш қуйидагича 
мезонда аниқланади: 
А) ривожланишдаги қийинчиликнинг ечилиши бархам топиши. 
Б) мақсад ва вазифаларнинг белгиланиши коррекцион эффективлиги ўзоқ 
муддатдан сўнг иш давом этаётганда, охирида аниқланади. 

---

Коррекцион дастур муаммонинг бутунлай ҳал бўлишини олдига мақсад 
қилиб қўймайди, балки самарали иш олиб боришда муаммоларнинг
йўқолиши ва ечилишига хар томондан баҳо берилаётганига ҳам қаралади.
Масалан: мижоз учун дастурда иштирок этаётган вактда унинг 
эмоционал ҳолатининг яхшиланиши, ижобий ҳис қилиши билан белгиланади. 
Психолог учун коррекцион дастур ташкил этилиши, мажбуриятни ҳис 
этиши олдига қўйилган вазифани бажарилиши билан аниқланади. 
Мижознинг яқинлари учун эса, мижозда пайдо бўлган муаммонинг қай 
тарзда ижобий ҳал этилганлиги билан аниқланади. Коррекцион 
дастурларнинг ижобий таъсир доираси унинг интенсивлигидадир. 
Коррекцион машғулотлар 1-1,5 соатдан ошмаслиги, олиб борилаётган 
ўйиннинг маъно жиҳатдан ўйланганлиги билан ҳам боғлиқ. Машғулотлар 
тугагандан кейин ҳам иложи борича мижознинг тараққий этиши билан 
қизиқиб бориш мулоқотни йўқотмаслик 1,2 ойда 1 маротаба учраши лозим. 
Коррекцион дастурлар қанча эрта аниқланиб иш бошланса шунча тез самара 
беради.