Buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti “Biologiya” kafedrasi

 

SENSOR( analizatorlar) SISTEMALARNING UMUMIY   

                        FIZIOLOGIYASI. 

---

Oddiy va murakkab reflektor         aktlari, ularning inson psixikasida aks etishi 

ma‘lumotlarning  acab  sistemasi,  miyaga  kelib  tushmasidan  amalga  oshmaydi. 

I.M.Sechenov-  ―  psixik(  rihiy)  akt  tashqi  sezuvchi  ta‘sirsiz  namoyon  bo‘lmaydi‖- 

degan edi.  

Analizatorlarni  o‘rganish  I.P.Pavlov  tomonidan  analizatorlar—ta‘sirni  qabul 

qiluvchi neyronlar yig‘indisidir deb ta‘riflangan edi. Bu neyronlar tashqi va ichki 

muhit  ta‘sirlarini  qabul  qiladi  va  qabul  qilingan  ta‘sir  ma‘lumotlarini  bosh  miya 

yarim sharlari po‘stlog‘ining tegishli markazlariga yetkazib analiz-sintez qilinadi.  

Analizatorlar  birinchi  bo‘lib  I.P.Pavlov  tomonidan  yagona  sistema  sifatida 

o‘rganilgan.  I.P.Pavlov  bo‘yicha  u  quyidagilardan  iborat:  retseptor  apparati( 

analiozatorlarning  periferik  qismi),  afferent  neyron  va  o‘tkazuvchi  qismi 

(o‘tkazuvchi  bo‘limi),  afferent  signalni  qabul  qiluvchi  miya  katta  yarim 

sharlarining  bo‘limlari  (  analizatorlarning  markaziy  uchi).  Yarim  sharlar 

po‘stlog‘ining  ma‘lum    qismini  olib  tashlansa    shartli  reflector  reaksiyalarining  

buzilishi  kuzatiladi.  Buning  natijasida  I.P.Pavlov  quyidagicha  xulosaga  kelgan, 

yarim  sharlar  po‘stlog‘ida  analizatorlarning  birlamchi  proyektsion  markazlari  ( 

yadro  zonalari)  va  qabul  qilinayotgan  na‘lumotlarni  bosh  miya  po‘stloq  osti 

markazidan  tashqari  qabul  qiluvchi  elementlar  mavjuddir.Kuzatuvlarning 

zamonaviy-analitik        (elektrofiziologik)  usullari  paydo  bo‘lishidan  oldin 

I.P.Pavlov    asab  jarayonlari  analizatorlar  sistemasining  oliy,  po‘stloq  osti 

darajasida  fazoviy aloqasini ochib bergan.