Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги касб-ҳунар таълими маркази

 
12-Мавзу. Асалари оилаларини шарбат тўплашга тайёрлаш 
Ари оиласининг маҳсулдор бўлиши ўтган (олдинги) йили ариларнинг 
қишлаши учун жамғарилган озиққа келаси йили ари оиласининг асал 
тўплаши эса шу йили асосий шарбат тўплаш мавсумида қанча кўп ва 
сифатли озиқ жамғарилганлигига боғлиқ бўлади. 
Етарли ва сифатли озиқ жамғарилганда ари оилалари муваффақиятли 
қишлаб чиқиб, баҳорда яхши ривожланади. Қишлаши учун ҳар битта ари 
оиласига Ўрта Осиёда 16-18 кг озиқ қолдирилади. Кузда асал озиғининг
бир қисми шакар шарбати билан алмаштирилади. Бунда шакар шарбатини 
арилар қайта ишлаб шакар асалига айлантириб, инчаларга қўйиб устини 
беркитишга улгуришлари лозим. 
Озиқ сифатида шакар шарбатидан фойдаланилганда, биринчидан, 
шакар асалга нисбатан бир неча маротаба арзон туради, иккинчидан, 
шакар асали билан озиқланган арилар қишлоқ хўжалиги зараркунандаси 
бўлган шира ҳашоратларининг ахлат тариқасида ажратган ширинсимон 
суюқликларидан ташкил топган қора асални истеъмол қилишдан ҳоли 
бўлади. Қишлаш давомида қора асал истеъмол қилган арилар ичкетар 
касалига учраб, қишдан кучсизланиб чиқади, айрим холларда жуда кўп 

---

54 
қора асал истеъмол қилган ари оиласи бутунлай қирилиб кетади. Шунинг 
учун табиий асал озиғини шакар шарбати асалига айлантириш ишларини 
арилар ҳали харакатчан пайтларида бажарсалар, қишлаш вақтида кам 
харакатчан бўлганларида мураккаб ҳолатдаги шакарни парчалаб, танага 
енгил сўриладиган оддий шакарга айлантирадилар. Бу оддий шакар 
асалини улар уянинг ари кирадиган тешиклари қаршисидаги мумкатак 
ромлардан она арининг кеч кузда қўйган охирги тухумидан чиққан 
личинкаларнинг ўрнига қўядилар. 
Кузда ташқи ҳарорат пасайганда арилар она ари тухум қўяётган уя 
тешикчаси қаршисидаги мумкатак ромларга, яъни иссиқлик марказига 
тўда кўринишида тўпланиб оладилар ва қишнинг биринчи ярмида ўша уя 
тешиги қаршисидаги мумкатак ромлардаги шакар асалини истеъмол 
қилиш эвазига муваффақиятли қишлаб чиқади ва баҳорда жадал 
ривожланади. 
Ўзбекистон шароитида асосан ари оилалари ётоқ уяларда боқилгани 
учун, асосий шарбат тўплаш даврида яхши қишлаш учун яроқли бўлган 
сифатли асал берувчи ўсимликлар гуллаши даврида мумкатак ромларнинг 
ярмида ёки ярмидан кўпроқ қисмида асали бор ромлар ажратиб олиниб, 
алоҳида зич ёпиладиган уяларга солинади. Арихона атрофида жойлашган 
уяларда, вагонларда, ертўлаларда арилар кеч кузгача сақланади, кузда ари 
оиласининг ички ҳажмини қишлашга тўплаш даврида оила ичидаги пахта 
ёки қишлашга яроқсиз деб хисобланган асалли ромлар ажратиб олиниб, 
уларнинг ўрнига махсус ёпиқ уяларда сақланаётган сифатли гулларнинг 
асали бор ромлари қўйилади. Алоҳида ажратиб қўйилган асалли ромларда 
гулчангларнинг борлигига эътибор бериш керак.