O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti alibekov u



Download 1,21 Mb.
Pdf ko'rish
bet97/180
Sana08.08.2021
Hajmi1,21 Mb.
#142594
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   180
Bog'liq
etnologiya asoslari

2-asosiy savol: Afrika aholisining antropologik tarkibi. 
2-asosiy  savol  bo`yicha  dars  maqsadi  Afrika  aholisining  antropologik  tarkibi  haqida 
tushuncha berish 
 
2-asosiy savolning bayoni: 
Qit‘a inson vatanidir. Arxeologlar Lyuis va Richard Likilar topgan arxantroplar 3-3,6 mln. yil 
bilan  belgilangan.  Irqlar  doirasida  axoli  evropeoid,  negroid,  kichik  pigmey,  boskon 
(koysan), habashoid va mongoloid (Madagaskar malgashlari)dan tashkil topgan. 
Qitaning  shimoli,  Saxroi  Kabirning  janubida  evropeoidlar:  arablar,  tuareglar,  barbarlar 
yashab ular irqning O‘rta er dengizi tipiga oiddir. 
Saxrodan janubdagi ko‘pchilik axoli negroidlardir. Ular ham 2 ta lokal gurux nilotlar va past 
bo‘yli pigmeylardan iborat. Negroid va evropeoidlar oralig‘ida xabash irqiy tipi shakllangan. 
Afrikaning  janubiy  rayonlarida  koysan,  bushmen  va  gottentotlar  yashab  ular  keng  burni, 
jingalak  sochlari  bilan  pegrlarga  yaqin  bo‘lsa;  yapaloq  yuzlari,  sariq-sarg‘ish  badan 
ranglari,  epikantuslari  (ko‘zlarining  qisiqligi)  nisbatan  yupqa  va  ingichka  lablari  bilan 
mongoloidlik xususiyatlarini kuzatish mumkin. 
Asosiy xususiyatlari: 
 steatopigiya-
dumbalarida  yog‘  to‘planishi  bo‘lib,  u  qurg‘oqchilikda  suv-tuz  almashinuvini 
yaxshilashga yo‘naltirilgan. Bu axolining yana bir xususiyati ularning yuzlari va badanlarida 
ajinning erta tushishidir. 
Madagaskar  mal‘gashlari  movgoloid  va  avstroloidlar  oralig‘ida  shakllangan  bo‘lib  ular  bu 
ikki irq xususiyatlarini mujassamlashtirgan. Bu irqiy guruxlar Afrikaning o‘zida shakllangan 
bo‘lib, yuqori paleolit va mezolitda nisbatan o‘z xususiyatlarini egallaganlar. 
Lingvistik klassifikatsiya. 
Afrika  aholisining  til  klassifikatsiyasi  xam  rang-barangdir.  Misol  uchun  Germaniyalik  olim 
Meynxof  20-
30  yillarda  faqat  bantularda  184  til  va  lahjalarni  o‘rgangan.  Belgiyalik  Van 
Byulk esa 50 yillar Zairda 518 mustaqil tilbo‘lganini ta‘kidlaydi.  Bugungi  etnografiyaga oid 
darsliklarda lingvistika Grinberg klassifikatsiyasi bo‘yicha beriladi. 
Afrosiyo  til  oilasi:  semit,  kushit  va  barbar,  shuningdek  chad  tillari  guruxlariga  bo‘linadi. 
Semit  tillarida  gaplashuvchi  axoli  qitaning  shimoliy  va  shimoliy-sharqiy  hududlarida 
yashaydi. Efiopiyaning asosiy aholisi tigre, tigrai, amxara, galla-gurage, xararilar xam semit 
tillar oilasiga mansubdir. 
Kushit  til  guruxiga    oid    axoli      Efiopiyadan,      Sudan,      Somali,  Djibuti  shimoliy-sharqiy 
Keniyaga qadar joylashgan. Bedja, ababde, galla, oromo, sidamo, somali va boshqalar.  


- 78 - 
 
Barbarlar-Mavritaniya,  Mali,  Nigerda  yashaydilar. 
Eng  ko‘p  sonlilari  tuareg  va  imoshag 
(tamoshen tili)lardir. Semit tili barcha arab xalqlari gaplashadigan tildir. 
Chad  guruxi  Shimoliy  Nigeriya,  Niger-
xausa eng yirigi, ko‘p  sonli    bo‘lmagan    kotoko,    
muzku,    karekarlar    va    boshqalar. Xausalar tili Afrikada xalqaro savdo tili bo‘lgan.  
II. 
Niger-korAofan til oilasi
. U 2 ta gurux va ko‘plab mayda guruxchalarga bo‘linadi. 
Niger-
kongo   guruxi:    g‘arbiy   atlantik,    kva,    benue-kongo, mande  va  adamaua.   
Senegal,   Gambiya,   Gvineya  Bissau,   Serre-Leone,   Liberiya,   Gana,   Togo,   Benin,   
Mali    xalqlar    ushbu  til  oilasiga      mansubdir.        Eng      yiriklari      senufo,        ibo,        ashanti, 
yoruba va boshqalar. 
Benue-kongo  guruxy  axolisi  Kamerun,  Kongo,  Zair,  Namibiya,  Botsvana,  Tanzaniya, 
Zambiya  va  Zimbabvelarda  yashaydi.  Umumiy  bantu      tillari      nomiga      xam        ega.    
Kordofan   tillari    Sudan aholisida tarqalib u xam 5 ta guruhga bo‘linadi. 
III. 
Nil-
saxro  til  oilasi  ham  turli  xil  bo‘lib,   songai, saxro, maba, fur, shari-nil, koma 
guruxlariga bo‘linadi. 
IV.Koysai tillari.Markaziy, Janubiy va Sharqiy Afrika erlaridan   goggentot   va   bushmenlar   
tilidir.      Ular      Botsvana,  Namibiya,      Angola      va      JAR      da      tarqoq      yashaydilar.    
«Koykain»  («odamlar  sarasi»  gottentotlarning  o‘zlik  atamasi  bo‘lsa,    «saan»  deb  ularni 
bushmenlar atashadi. Namibiyadagi damaralar xam shu guruxga kiradi. 
Avstroneziya  til  oilasiga  Madagaskar  oroli  malgashlari  kiradi.  Ularning  tillari  malayo-
polineziya guruxiga yaqindir. 
Bugungi kunda Afrikada 2001250 ta etnoslar mavjud. Ulardan faqat ikkitasi bitga davlatda 
yashaydi.  Amxara  Efiopiya  va  yoruba  Nigeriyada.  83  ta  xalq  soni  1  mln.dan  ortiqroqdir. 
Xausa 25 mln, yana 10 mln. kishi bu tilni biladi. Amxara 13 mln, ibo va fulbe 15 mln.dan, 
yoruba 20 mln. va boshqalar. Afrikani o‘rganilishi tarixiga nazar solsak, Karfagen miloddan 
avv.  146  yilda  rimliklar  tomonidan  tor-
mor  etilishi  bilan  uning  o‘rnida  imperiyaning  Afrika 
viloyatlari  vujudga  keladi.  Nubiya,  Dangola  va  Xabashiston  xaqida  IX  asrda  al  Farg‘oniy 
ma‘lumotlar  yozib  qoldirgan.  Muxammad  Xorazmiyning  «Surat  ul  arzivda  o‘sha  davrda 
ma‘lum bo‘lgan barcha mamlakatlar va joy koordinatalari berilgan. Beruniyning yozishicha 
qit‘ada  aholining  mashg‘ulotlari,  savdo-sotiq  darajasi  yuksak  bo‘lgan.  Afrika  xaqida  Nosir 
Xisrav (IX asr) xam ma‘lumotlar yozib qoldirgan. 

Download 1,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   180




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish