O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti alibekov u



Download 1,21 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/180
Sana08.08.2021
Hajmi1,21 Mb.
#142594
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   180
Bog'liq
etnologiya asoslari

 
3-savol: Til klassifikatsiyasi. 
3-savol bo`yicha dars maqsadi: 
Dunyo aholisini til oilasi va guruhiga ko‘ra 
klassifikatsiyalashni o`rganishdan iborat. 
 
 
3-asosiy savolning bayoni: 
Til so‘zsiz eng muxim etnik alomatlaridan biridir. Uning asosida xalqlarning tarixiy aloqalari, 
qardoshligi, kelib chiqishi yagonaligi aniqlanadi. 
Tilshunoslikda  2  ta  usul  bilan  tillar  klassifikatsiyalanadi:  Morfologik  va  gnesologik 
etnografiyada gnesologik klassifikatsiya keng qo‘llaniladi. Er yuzidagi aholi 2 mingdan ortiq 
tillarda  gaplashsada  olimlar  ularni  10  ta  til  oilasiga  birlashtiradilar.  Hind-Evropa,  semit-
xamit,  ural-oltoy,  xitoy-tibet,  malayo-polineziya,  dravid,  munda,  bantu,  kavkaz,    mon-
kxmer. 
-Hind-
Evropa    til    oilasi      o‘z      nomi      bilan    Hindistondan  Evropaga  qadar  xududlarda 
tarqalgan.  Eng  qadimgi  yozma  manbalar  miloddan    avvalgi    II    ming    yillikka    oid  bo‘lib  
Kichik  Osiyodagi xetglar ushbu til oilasiga oid dastlabki etnosdir. 
Olimlar  farazicha  Hind-Evropa  tillari  miloddan  avvalgi  III  ming  yillikda  shakllanib  uning 
tarqalishi miloddan avvalgi II-
I ming yillikda ro‘y bergan. 
 
-Semjt-xamit tillari shimoliy Afrikada va Janubiy-
G‘arbiy   Osiyo   xududlarida   keng   
tarqalgan      til      oilasiga      nomi 
«Injil»dagi  Nux  payg‘ambar  o‘g‘illari  Som  va  Hamlardan 
olingan.  Ushbu  tilda  eng  qadimgi  yozuvlar  Misr  va  Bobil  ierogliflariga  (miloddan      avvalgi   


- 49 - 
 
IV ming  yillikda)   yaratilgan.   Semit-xamit tillari: semit, barbar, kushit va chad guruxdariga 
bo‘linadi.  
Ural-
oltoy  til  oilasi.  Ba‘zi  olimlar  ularni  aloxida  til  oilalari    deb    xisoblashadi.   
Ural tillari    finn-utor   guruxiga 
bo‘linib    u    Volga    daryosining    yuqori    oqimidagi    
xududlarda 
shakllangan. 
Keyinchalik 
ushbu 
guruxdardagi 
etnoslar 
Finlyandiya 
va Vengriyaga qadar tarqalganlar. 
Oltoy tillari esa 3 ta guruxga bo‘linadi: 
Turkiy  tillari  Markaziy  Osiyodan  Sibirga  va  Bolqon  yarim  oroliga  qadar  keng  xududlarda 
yoyilgan.  Mo‘g‘ul  guruxi  Markaziy  Osiyoda,  Mo‘g‘uliston,  Shimoliy-Sharqiy  Xitoy,  Baykal 
tevaraklarida tarqalgan. 
Tungus-manchjur til guruxi Rossiyaning shimolidagi evenk, tungus, nanay-gold va boshqa 
kam sonli etnoslarga oiddir. 
-Xitoy-tibet til oilasi. Sharqiy va Janubiy-Sharqiy Osiyodagi katga xududlarda tarqalgan. 
Xitoy tilidan tashqari ushbu til oilasida tay, myao-yao, tibet-birma va boshqa tillar mavjud. 
Unga oid dastlabki yozma manbalar miloddan avvalgi II ming yillikka oiddir. 
 
-Malayo-polineziya      tillari.  Geografik      jixatdan      keng  xududlarda:        Hind      va   
Tinch      okeanlarining      o‘nlab      orollarida  tarqalgan.      Uning    uch    chekka    nuqtasi   
Madagaskar   oroli,   Pasxa, janubda   Yangi   Zellandiya   orollaridir.    Eng   ko‘p   sonli   
etnos indoneziyaliklar,     Hindu-Xitoydagi     ba
‘zi     etnik     guruxlar tillari,     Madagaskar,     
Mikroneziya,     Melaneziya,      Polineziya, orollari aholisi xam ushbu til oilasiga mansub. 
 
-Dravid    tillari            Xindiston      yarim      orolining      janubida  mujassam  (kompakt) 
xududni  egallab  qismin  Seylon  oroliga  xam  tarqalgan.  Olimlarning  farazicha  dravid  tillari 
qadimda  butun  Hindistonni         Himoloy          tog‘lariga          qadlr         egallagan.          Ariy 
qabilalari      (miloddan    avvalgi      II      ming      yillikning    o‘rtalarida)  ularni  janubga  siqib 
chiqa
rgan.  Drovid    tillari:  tamil,    belugu,  kannar,  malayya  guruxlariga  bo‘linadi,Munda  til 
oilasi vakillari (8,6ml) Hindistonning sharqiy viloyatlarini egallagan. Munda tili dravidlar kabi 
eng qadimgi tillardan xisoblanadi. 
 
-Bantu  tillari.  Keng  va  mujassam  xududlarni,  Afrikaning  deyarlik  barcha  janubiy 
qismini egallagan. 
 
-
Kavkaz   tillari.    (yafet   til   oilasi).    Kavkaz    xududida tarqalgan o‘nlab ko‘p sonli 
bo‘lmagan xalqlar tilidir. 
 
Mon-kxmer  tillari.  Hindixitoy  yarim  orolidagi  axoli  tillaridir.      Olimlarning      fikricha   
kxmer   tillari   Janubiy-Sharqiy   Osiyo   va   Okeaniya   tillari   orasida   vositachi   rolini 
bajargan. 
 
-
Yuqorida  nomlari  zikr  etilgan  til  oilalariga  kirmagan  o‘nlab  Amerika  indeetslari, 
Yangi-Gvineya  papuaslari,  Avstraliya  tub  tub  axolisi  tillari  xam  mavjud.  Ulardan  tashqari 
mustaqil tillar: ayn(Yaponiya),     koreets,     andaman     (Andaman     orollari), Hindikush   
tog‘lardagi      bushiklar,      Eniseydagi      ketlar,      Pireneya  yarim  orolidagi  bask  tillari  xam 
mavjud.  
 

Download 1,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   180




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish