Investitsion faoliyat

                      Investitsiyalar  –  bu  hali  buyumlashmagan,  lekin  ishlab  chiqarish 
vositalariga  qo’yilgan    kapitaldir.  O’zining  moliyaviy  shakliga  ko’ra,  ular  foyda 
olish  maqsadida  xo’jalik  faoliyatiga  qo’yilgan  aktivlar  hisoblansa,  iqtisodiy 
xususiyatiga  ko’ra,  u  yangi  korxonalar  qurishga,  uzoq  muddatli  xizmat 
- 11 -1321/3/2014                                                 
7
 Шарп У., Александр Г., Бейли Дж.ИНВЕСТИЦИЯ: Пер.с анг. – М.:ИНФРА-М,2003.-XII,C.1. 

---

 
 
- 12 - 
ko’rsatuvchi  mashina  va  asbob  uskunalarga  hamda  shu  bilan  bog’iq  bo’lgan 
aylanma kapitalning o’zgarishiga ketgan harajatlardir. 
                Investitsiyalarning  xususiy  sektor  va  davlat  tomonidan  mamlakat 
ichkarisida  va  uning  tashqarisida  turli  ishlab  chiqarishlarga  va  qimmatbaho 
qog’ozlarga (aksiya, obligatsiyalar) qo’yilishi mumkin. 
                Investitsiyaga ketgan harajatlar miqdori ikki omilga bog’liq: 
                Birinchisi – sof foydaning kutilayotgam me’yori, qaysiki uni tadbirkorlar 
investitsiyaga ketgan harajatlardan olishni mo’ljallaydi; 
                Ikkinchisi  foiz  stavkasi  yoki  tadbirkor  real kapitalni sotib olishga zarur 
bo;lgan pulga ega bo’lishi uchun to’lashi lozim bo’lgan baho. 
                Agar,  kutilayotgan  foyda  me’yori  foiz  stavkasidan  yuqori  bo’lsa, 
investitsiyalash foydali va  aksincha, foiz stavkasi kutilayotgan foyda me’yoridan 
yuqori bo’lsa, investitsiyalash foydali bo’lmay qoladi. 
                Investitsiya  harajatlari  foyda  keltirishini  aniqlashda  real  foiz  stavkasi 
hisobga  olinadi.  Real  foiz  stavkasi  narxlar  darajasini  o’zgarishini  aks  ettirib, 
nominal  stavkadan  inflyatsiya  darajasini  ayirmasi  ko’rinishida  aniqlanadi. 
Masalan, nominal foiz stavkasi 16% ga teng bo’lsa, inflyatsiya darajasi yiliga 12% 
tashkil  etsa,  unda  real  foiz  stavkasi  4%  (16%-12%)  tashkil  etadi.  Agarda,  bu 
miqdor kutilayotgan sof foyda me’yoridan past bo’lsa, investitsiya xarajatlari o’sib 
boradi. 
                Investitsiya talabining egri chizig’i istalgan investitsiya hajmi (I) va real 
foiz stavkasi miqdori (r) o’rtasida bog’liqlik bo’ladi. Real foiz stavkasi, ya’ni pul 
kapitalini  qarzga  olish  bahosi  qanchlik  yuqori  bo’lsa,  investitsiyalashni 
xoxlovchilar  shuncha  kam  bo’ladi  va  aksincha  real  foiz  stavkasi  qanchalik  past 
bo’lsa,  foyda  keltiradigan  investitsiya  loyihalari  shuncha  ko’p  bo’ladi.  Shuning 
uchun ham investitsiya funksiya grafigi quyiga qarab og’ma bo’ladi. (1- rasm) 
         1-rasm