Investitsion faoliyat

Xulosa va takliflarning qisqacha umumlashtirilgan ifodasi. 
Ishning xulosa qismida tadqiqot natijalari umumlashtirilib, nazariy va amaliy 
ahamiyatga ega xulosa va takliflar berilgan. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
- 10 - 
I BOB. 
XORIJIY INVESTITSIYALAR HAQIDA TUSHUNCHA, JALB 
QILISHNINH NAZARIY ASOSLARI. 
1.1. Xorijiy investitsiyalar haqida tushuncha va uning mohiyati. 
 
               O’zbekiston Respublikasida investitsiya xususida qonuniy hujjatlar 1991 
yildan  boshlab  qabul  qilingan  bo’lib,  bugungi  kungacha  ancha  takomillashtirildi. 
Investitsiya  to’g’risida  O’zbekiston  Respublikasida  qabul  qilingan  qonunda 
ko’rsatilishicha,  “investitsiya”  bu  iqtisodiy  samara  (daromad,  foyda)  olish  yoki 
ijobiy  ijtimoiy  natijaga  erishish  uchun  sarflanadigan  pul  mablag’lari,  banklarga 
qo’yilgan  omonatlar,  paylar,  qimmatli  qog’ozlar  (aksiya,  obligatsiyalar), 
texnologiyalar,  mashinalar,  asbob-uskunalar,  litsenziyalar  va  samara  beradigan 
boshqa  har  qanday  boyliklardir.  Bu  iqtisodiy  ta’rif  investitsiyalarning  bozor 
iqtisodiyoti sharoitiga mos kelishini to’laligicha tasdiqlaydi. 
               “Investitsiya” atamasi lotin tilida “invest” so’zidan kelib chiqqan bo’lib, 
“qo’yish”, “mablag’ni safarbar etish”, “kapital qo’yilmasi” ma’nosini beradi. Keng 
ma’noda  investitsiya  mablag’ni  ko’paytirib,  qaytarib  olish  maqsadida  kapitalni 
safarbar etishni bildiradi. Investitsiya deganda barcha turdagi milliy va intellektual 
boyliklar  tushunilib,  ular  tadbirkorlik  faoliyati  ob’ektlariga  yo’naltirilib  daromad 
keltirishi  yoki  biror-bir  ijobiy  samaraga  erishishi  zarur.  Investitsiya  kiritishdan 
asosiy maqsad daromad olish va ijobiy ijtimoiy samaraga erishishdir. 
    Investitsiyalarni  nazariy  uslubiy  jihatlariga  e’tibor  qaratadigan  bo’lsak, 
investitsiyalar  nazariyasi  o’zining  tarixiy  rivojlanish  jarayonida  bir  qancha 
bosqichlarni  bosib  o’tdi.  V.V.Aladinning  fikricha,  investitsiyalarning  dastlabki 
belgilarini Avstriya iqtisodchilari maktabining ilmiy ishlarida ko’rish mumkin.
5
 
Iqtisodiy  lug’atda  “investitsiyalar  –  kapitalni  uzoq  muddatli  qo’yimalar 
tariqasida  sanoatga,  qishloq  xo’jaligiga,  transportga  va  boshqa  tarmoqlarga  sarf 
etiladigan xarajatlar yig’indisini aks etirradi”
6
, - deb ta’riflangan. 
- 10 -1321/3/2014                                                 
5
 Аладьин В.В. Инвестиционная деятельность субъектов Российской федерации./В.В. Аладьин.-М:Социум, 
2002.С.17. 
6
 Финансово-кредитный словарь. Т.1. – М.: «Финансы и статистика», 1984.-С.470. 

---

 
 
- 11 - 
Uilyam  F.Sharp,  Gordon  Dj  Aleksandr,  Djeffri  V  Beyli  investitsiyalar 
haqida  quyidagi  fikrlarni  bildiradi:  mumkin  qadar  kengroq  ma’noda  aytganda 
“investitsiyalar”  –  bu  “kelajakda  kattaroq”  –  bu  “kelajakda  kattaroq  foydaga  ega 
bo’lish  uchun  buguncha  puldan  ajralishdir”
7
.  Mualliflar,  pul  mablag’larini 
qo’yilmalar sifatidagi – investitsiyalar va bu pullardan kelajakdagi ko’proq summa 
olish  uchun  bugun  voz  kechish  deb  qaraydi.  Bizningcha  bunday  fikrlash  bir 
tomonlama  bo’lib,  investitsiyalar  nafaqat  pul  mablag’lari  ko’rinishidagi  pul 
daromadlari  bo’lib  qolmay  balki,  boshqa  moddiy  yoki  nomoddiy  ko’rinishlarda 
ham  bo’lishi  mumkin.  Shuningdek,  mualliflar  investitsiyalash  va  jamg’armalar 
(savings)  o’rtasidagi  farqni  ko’rsatib,  aytishadiki,  jamg’arma  “iste’molga 
ajratilgan”  qiymatdir.  “Investitsiyalash”  tushunchasi  kelajakda  milliy  mahsulotni 
ko’paytirish bilan bog’liq real investitsiyalashgacha bo’lgan jarayonni ifodalaydi.  
Iqtisodiy kategoriya sifatida investitsiya quyidagicha tasniflanadi: 
     Avaylangan  (birlamchi  jamg’arilgan)  kapitalni  ko’paytirish  maqsadida 
kapitalni   tadbirkorlik ob’ektiga joylashtirish; 
     Investitsion  loyihalarni  amalga  oshirish  jarayonida  investitsiya  faoliyati 
ishtirokchilari   o’rtasida vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlardir. 
               Investitsiya kiritishda: 
1.      Investitsiya faoliyati sub’ektlarining mustaqilligi va tashabbuskorligi; 
2.      Kiritilayotgan  moddiy  ne’matlarga  investitsiya  maqomini  berish  (fuqaro 
o’zining  ehtiyojlarini  qondirish  uchun  olgan  buyumlari  investitsiya  bo’la 
olmaydi); 
3.      Qonun  bilan  belgilangan  investitsiya  faoliyatini  oshirish  imkoniyati 
yaratilishi zarur bo’lib hisoblanadi.