Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

Коммуникация ва мулоқотнинг ўхшашлиги ва фарқлари 
Ўхшаш ва 
фарқли 
жиҳатлари 
Коммуникация 
Мулоқот 
Фарқлари 
коммуникацияни 
инсонлар 
орасидаги алоқани ўрнатиш 
ва 
ривожлантиришнинг 
мураккаб 
ҳамда 
кўп 
босқичли жараёни сифатида 
ўрганади. 
Бу 
жараён 
ҳамкорликдаги фаолият ва ўз 
ичига 
маълумот 
алмашинувини қамраб олган, 
ҳамкорликнинг барча учун 
умумий 
бўлган 
стратегиясини ишлаб чиқиш, 
бошқа шахсни тушуниш ва 
англашга 
бўлган 
эҳтиёж 
асосида пайдо бўлган 
бу 
инсоннинг 
ўзаро 
муносабатлар ва ҳамкорлик 
шароитида яшаш услубидир. 
Мулоқот жараёнида одамлар 
ўзаро маълумот (фикр, ғоя ва 
туйғулар) 
алмашинади, 
бунинг 
натижасида 
эса 
инсонлар орасида аниқ бир 
ўзаро муносабатлар шакли 
йўлга қўйилади. Инсоннинг 
психикаси, 
унинг 
ривожланиши 
ва 
ақлий 
такомиллашиши, 
маданий 
ахлоқининг 
шаклланишида 
мулоқот улкан аҳамият касб 
этади. 
Ўхшашлиги мулоқот – инсонларнинг психологик, руҳий ва ижтимоий 
фаолияти натижалари билан алмашинишнинг ва шахслар 
ўртасидаги муносабатларни ўрнатиш ҳамда қўллаб-
қувватлашнинг серқирра вазифали жараёндир. Мулоқотга, 
ўзига хос бир фаолият тури деб қараш, унга нисбатан 
синонимлар 
сифатида 
динамика 
ва 
ривожланиш 
хусусиятларига эга бўлган “коммуникация” атамасидан 
фойдаланиш мумкинлигини кўрсатади. 
Юқорида таъкидланган нуқтаи назарларга суянган ҳолда, шуни белгилаб 
қўйиш лозим-ки, мулоқот тушунчасининг фанлараро категорияси 

---

148 
кўпқиррали ҳамкорлик жараёни, ҳаракат, маълумот ва ҳолат алмашинуви 
сифатида ўрганилади. Энг муҳими, мулоқот инсон шахсини шакллантириш 
ва такомиллаштириш воситаси ҳисобланади. Мулоқот инсонларнинг амалий 
ҳамкорлиги (ҳамкорликдаги меҳнат, ўйин ўйнаш, ўқиш ва ҳ.к.) таркиби 
сифатида фаолиятни режалаштириш ва назорат қилиб бориш имконини 
беради. Натижада инсоннинг бошқа бир инсон билан ўзаро мулоқот 
қилишдек муҳим бир эҳтиёжини амалга оширади. Ижтимоий-тарихий 
ривожланиш жараёнида пайдо бўлган бу эҳтиёжни қондириш, инсонларнинг 
ўзаро мулоқотга бўлган интилиши, мулоқотга инсонларда ҳамкорлик 
қилишга, фикр алмашишга истак уйғотадиган сабабларни шакллантиришни 
тақозо қилади. Барча шаклдаги мулоқот турларининг ҳақиқий воситалари 
сифатида нафақат маънавий фаолиятнинг натижалари – ғоя, қадрият, 
идеаллар, туйғулар ва кайфиятлар, балки моддий нарсалар – инсон меҳнати 
қуроллари ва воситалари, ижтимоий қадриятлар ва инсоният тажрибаси 
объектлари ҳам бўлиши мумкин. “Мулоқот” шахснинг камол топиши 
жараёнида мустақил таъсирга эга бўлган, инсоннинг ўзига хос фаолиятдир.