|
TARJIMADA O’ZIGA XOS STILISTIK JIHATLARNING REALIYALAR
YORDAMIDA BERILISHI
Tursunqulov S.D.
(Sam DCHTI magistranti)
Keyingi yillarda xalqimizning milliy-ma’naviy ko’zgusi bo’lgan boy
adabiyotimiz namunalarini chet tillarga tarjima qilish va shu asosda xalqimizning
hayot tarzini, insoniy fazilatlarini va milliy qadriyatlarini keng namoyish etish
borasida ham katta imkoniyatlar paydo bo’ldi.
Shu o’rinda Birinchi Prezidentimiz Islom Karimovning “Yuksak ma’naviyat
yengilmas kuch” asaridan iqtibos keltirmoqchimiz. “Ilgari o’zbek adabiyotining
namunalarini boshqa tillarga tarjima qilish asosan uchinchi til, ya’ni rus tili orqali
83
amalga oshirilar edi”. Bu borada qilingan katta ishlarni munosib baholagan holda,
endilikda adabiyotimizning eng yetuk asarlarini bevosita ona tilimizdan g’arb va
sharq tillariga, g’arb tillaridan ona tilimizga tarjima qilishga qaratilgan ishlarni
kuchaytirishimiz zarur. Buning uchun xorijiy tillarni, adabiyot va badiiy tarjima
san’atining nazariy va amaliy jihatlarini har tomonlama puxta egallagan
mutaxassislarni tayyorlash imkoniyatlari bizda mavjud” [I.Karimov 2008; 108].
Onomastik haqiqatlar adabiy asarlarda va boshqa matnlarda, o'zlarining bir
necha haqiqiy va xayoliy nomlari yo'q. Bu qismda biz faqat ulardan birinchi bo'lib
gaplashamiz. Aniq nomlar muammosiga bag'ishlangan alohida bob. So'zma-so'z
tarjima to'g'ri nomlari faqat jonzotni yoki ob'ektni nom, funktsiya nomlari
o'qimaslik, balki ular ham bir necha so'zlar, shakli bo'lgan fikr ob'ektini nomi
milliy ko'rsatadi.
Shunday qilib, tegishli nomlar asl nusxani tarjima qilishda yordam beradi. a)
Antroponlar. bu turning ko'plab nomlari orasida, masalan, umumiy nomlari farq:
Xuan, Pedro, Beatriz Karolina Gálvez Silva Alvarez, va hokazo, va nomlari taniqli
jamoat arboblari, harbiy rahbarlari, yozuvchilar, rassomlar nom, rassomlar,
sportchilar va boshqa mashhur kishilar, ko'pincha tarjimada maxsus tarjimalar
talab etiladi.
b) Toponim. Har qanday tilning toponimlari tarkibi deyarli hisobga olinmaydi
va juda heterojendir. normal va joy nomlarini memoriativnye: Geografik
ob'ektlarning nomlarini tarjima qilishda ikki guruhga ajratish maqsadga
muvofiqdir.
Ularning ikkinchisi geodeziyaga oid qo'shimcha, semantik ma'lumotni
ko'rsatib, shuningdek tarjimon uchun juda muhim ahamiyatga ega. Numancia
nafaqat qadimgi Ispaniya shahri, balki jasorat ramzi hamdir. Meksikaning Dolores
shahri 1810 yilda Meksikaning mustaqilligi e'lon qilinganligi bilan mashhur edi..
Siti Park, XIX asrda - Trouville, Biarritz boy Retiro uchun moda chora sifatida
XIX asrda ma'lum qilindi. - barcha toifadagi Madrid xalqining sevimli dam olish
joyi.
Florida ko'cha Buenos-Ayresdagi savdo markazi. Chinatown Barselonadagi
brothels va brothels markazida. Mahalaonda - aholisi o'rta asrlarda o'z bilmasdan
haqida doimiy E shenyu masxara edi Madrid yaqinidagi bir qishloq.
v) adabiy qahramonlar nomlari. Tarjimalarda bunday nomlar haqida ma'lumot
odatda sharhlanadi. Sid, Fernan Gonsales, Guzmán de Alfarache, Lazarillo, Don
Kixot, Sancho Panza, Dulcinea, Lorens, Marquis ham Bradomin, Abel Sanchez,
Donna Perfecta, Pepe Rey, Pepita Jimenez.
d) va shu kabi boshqa atamalar: Bu barcha nomlari kompaniyalari, muzeylar,
teatrlar, saroylar, restoranlar, do'konlar, sayohlarni, aeroportlar va nomlari tarjimon
to'g'ri tushunish va tarjima matni uchun bilish kerak bo’lgan madaniy
ma'lumotlarni o'z ichiga olad: PEMEX (Meksia davlat neft kompaniyasi) Yunay
(meva kompaniyasi "Birlashgan meva Kompaniyasi"), Jami (Montevideo teatr), do
Catete (Rio-de-Janeyro shahridagi prezident saroyi) Tropicana (Gaanadagi
restoran) Havana, Copacabana Rio-de-Janeyro shahrida (Beach), Habana libri
(mehmonxona), Montevideo shahri, Tablada (ulgurji qoramol bozor) Rio-de-
Janeyro shahrida, Maracana'da duch (stadion ), diktatura P. Jimenez qamoq
84
davomida El Obispo (Venesuela poytaxti jinoiy qamoqxona, ) Eseisa Buenos-
Ayres shahrida (aeroport), La Reparason (hudud mashhur ayollar gimnaziya) va
hokazo.
Hech bir milliy adabiyot faqat o’z doirasidagina – boshqa xalqlar
adabiyotlaridan ajralgan holda rivojlana olmaydi. Milliy adabiyotlararo ta’sir,
o’zaro aloqa, bir-birini boyitish bir tilda yaratilgan asarni ikkinchi tilga o’girish
natijasida amalga oshadi.
Jahon adabiyoti rivojida tarjima salmoqli o’rin tutadi. Tarjima nafaqat
adabiyotlar o’rtasidagi aloqa vazifasini bajaradi, balki, o’zga xalqlar madaniyatiga
bo’lgan mehr-muhabbat va hurmatni tarbiyalashga ham katta hissa qo’shadi, dunyo
xalqlari o’rtasidagi do’stlikni mustahkamlashga, yagona jahon madaniyatini
yaratish va rivojlantirishga xizmat qiladi.
Hech bir milliy adabiyot faqat o’z doirasidagina – boshqa xalqlar
adabiyotlaridan ajralgan holda rivojlana olmaydi. Milliy adabiyotlararo ta’sir,
o’zaro aloqa, bir-birini boyitish bir tilda yaratilgan asarni ikkinchi tilga o’girish
natijasida amalga oshadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
