Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

ko’plab muhojirlar ushbu davlatlardagi adabiy tilning ko’pgina 
o’zgarishlariga sababchi bo’lishdi. 
Adabiyotlar 
1. Nuzhdin G., Martín Lora Tamayo, P., Marín Estremera C. España en
vivo. Curso de español moderno. – Moscú: Airis Press, 2009. 
2. Alvar Manuel. Lengua, dialecto y otras cuestiones conexas: LEAY, 1979.
-170р. 

---

81 
3. Morozova A.A. Español 2-qism. Samarqand: Sam DCHTI, 2013.-171 b.
4. Oltiyev T.J. Gramatica practica del Español.Toshkent:Fan va
texnologiya,2007.-321 b. 
ERGASHGAN QO’SHMA GAP MODELLARINI O’RGANISHDA 
AVTOSEMANTIYA VA SINSEMANTIYA MASALASI 
Mamasoliyev I. (SamDCHTI) 
Butunlikda grammatik va intonatsion shakllangan, bir-biri bilan uzviy 
bog’langan ikki komponentdan tashkil topgan, sodda gap tamoyillariga asosan 
qurilgan va sinsemantiya (mazmunan yoki shaklan) elementlariga ega bo’lgan, 
buning ustiga komponentlardan biri butunlikning struktur o’zagini ifodalaydigan 
(bosh gap), boshqa bir ergash gap deb nomlanadigani esa bosh gapga grammatik 
tobe va shu vaqtning o’zida uning ma’nosini ochib beradigan va uni to’ldiradigan 
gaplarga ergashgan qo’shma gaplar deyiladi. 
Ergashgan qo’shma gapning murakkablik muammosi birinchi navbatda 
shundan iboratki, qo’shma gapni o’rganish uchun avval sintaksisning markaziy 
birligi – sodda gapni bilish va aniqlash kerak. Shu bilan birga ergashgan qo’shma 
gap sodda gapdan faqat son jihatdan farq qilmaydi, balki o’zida gap belgilari bilan 
bir qatorda ancha yuqori darajali birlikni ifodalaydi, umuman o’zining xususiy 
ma’no va struktur xusuiyatlariga ega bo’ladi. 
Yuz yillar davomida gipotaksis sohasidagi nemis an’anasi bosh gapdan tarkib 
topgan ergashgan qo’shma gapni birlik sifatida tushunishga aoslandi, gap bo’lagiga 
tenglashtirilgan mustaqil gaplar va ergash gaplar bilan bir xil deb qaraldi. 
Keyingi lingvistik adabiyotlarda asosiy e’tibor so’zning avtosemantiya va 
sinsemantiya nazariyasiga qaratildi, va ba’zi bir tilshunos olimlar ushbu nazariyani 
gipotaksisga ham olib kirishdi. 
Sinsemantiya ergash gapning eng muhim ma’noli belgisidir, chunki u ergash 
gapda keng tarqaladi [Brandenstein 2001: 40-88]. 
Gipotaksisdagi avtosemantiya va sinsemantiya nazariyasining rivojlanishida 
sinsemsantiya belgilarini nafaqt ergash gapda, balki bosh gapda ko’rish mumkin. 
Ergashgan qo’shma gaplar tarkibiga kiruvchi gaplar quyidagicha bo’lishi 
mumkin: 
1. Potensial-avtosemantik.
2. Sinsemantik birinchi darajali.
3. Sinsemantik ikkinchi darajali.
4. Asemantik.
Ergashgan qo’shma gaplarning modellarini o’rganishda bosh va ergash 
gaplarning quyidagi asosiy birikmalari ajralib turadi: