O‘zbek tilida “Ma’naviyat” semali leksik birliklarning semantik tahlili

Insonparvarlikka oid: 

bag‗rikenglik; 

odamiylik; 

insoniy burch; 

mehr; 

oqibat; 

insoniy fazilat. 

Dinga oid: 

iymon; 

iymoni butun; 

diniy ma‘rifat; 

vijdon; 

vijdon erkinligi; 

e‘tiqod; 

dinlararo bag‗rikenglik. 

ruhiy kamolot; 

insonshunoslik; 

Falsafaga oid: 

ruhiyat; 

falsafiy ifoda; 

mantiqiy fikrlash; 

ruhiy dunyo. 

Ma‟naviyatga oid: 

milliy o‗zlik; 

ma‘naviy jasorat; 

ma‘naviy qiyofa 

ma‘naviy olam; 

Bunyodkor g„oyaga oid:  

barkamol inson; 

o‗zbek modeli; 

millatlar aro totuvlik; 

oliyjanob intilish; 

farovon hayot. 

  

Ma‟rifatga oid:  

fundamental fanlar, 

ma‘rifat mash‘ali; 

ma‘rifatparvar; 

---

55 

 

ma‘rifiy qurol; 

maktab; 

ma‘rifatli inson. 

Axloqqa oid: 

vijdoni uyg‗oq; 

sharqona qarash; 

axloqiy aqida; 

pok yashash; 

ezgu fazilat. 

 

Biz  ishimizda  ―ma‘naviyat‖  semali  birliklarni  semantik  guruhlarga 

ajratishda tadqiqi obyekti sifatida to‗plangan birliklarni tuzilishiga ko‗ra dastlab 

ikki guruhga ajratdik: 

1.  ―Ma‘naviyat‖ semasiga ega bo‗lgan so‗zlar; 

2.  ―Ma‘naviyat‖ semasiga ega bo‗lgan birliklar.    

   

 ―Ma‘naviyat‖  semasiga  ega  bo‗lgan  so‗zlarga  quyidagilarni  oid  deb 

hisobladik:  umuminsoniylik,  oila,  maktab,  mahalla,  burch,  farzand,  e‘tiqod, 

jamiyat,  erkinlik,  qomus,  tarbiya,  axloq,  xushmuomalilik,  sadoqat,  qadriyat, 

chidamlilik, samimiylik, saxiylik, mehnat, bilim, muruvvat, hayo,shariat, ezgulik, 

mardlik,  saxovat,  adolat,  andisha,  ahillik,  bag‗rikenglik,  birdamlik,  vijdon, 

mehnatsevarlik,  mustaqillik,  oriyat,  sabr,  savob,  javobgarlik,  do‗stlik, 

insonparvarlik,  iroda,  insof,  hushyorlik,  ishonch,  qahramonlik,  totuvlik.

 

―Ma‘naviyat‖  semasiga  ega  bo‗lgan  birliklar:  dahldorlik  hissi,  vijdoni 

uyg‗oq,  mantiqiy  fikrlash,  sog‗lom  avlod,  so‗z  erkinligi,  madaniy  meros,  aqliy 

mehnat,  ma‘naviy  jasorat,  Vatan  manfaati,  vijdon  erkinligi,  ijtimoy  muhit,  o‗z 

o‗zini  boshqarish,  o‗z  o‗zini  tarbiyalash,  o‗zlikni  anglash,  demokratik 

qadriyatlar,  komil  inson,  barkamol  inson,  jamiyat  ma‘naviyati,  sog‗lom  fikr, 

barqaror taraqqiyot, mahalliy vatanparvarlik, ma‘naviyat qo‗rg‗oni, bunyodkor 

hayot, insoniy munosabatlar, ma‘naviy o‗zgarish, milliy iftixor, milliy tiklanish, 

hayotiy manfaatlar, madaniyat beshigi. 

---

56 

 

 

―Ma‘naviyat‖ semasiga ega bo‗lgan birliklar differensial belgilariga ko‗ra: