Toshkent davlat sharqshunoslik instituti uzoq sharq va janubiy osiyo tillari fakulteti xitoy filologiyasi kafedrasi

shou  jian  zi  fa”  deb  nomlandi.    说 文 解 字 "Shuo  wen  jiezi"  lug'atida 

darajalarga  ajratilgan  540  ta  asosiy kategoriya  iyerogliflari  bor  edi.  Kalitli 

sistemaga ega lug'atlardan iyeroglifni o'qilishi va ma'nosini bilmasdan turib ham 

topish mumkin bo'lgan. Suy Shen ilk bor iyerogliflarni 6 kategoriyaga ajratgan: 

 

1.  象形字 Xiang  xingzi.  Tasviriy  piktogramma.  Belgi  rasmlar  -  eng 

qadimgi  iyerogliflar  sanaladi.      Masalan:  oy  月  "yue"      va      kun  日  "ri"ning 

uyg'unligi  "ming" ya'ni, "yorug"' ma'nosini beradi. 

2. 

指事字Zhishizi.  Yo'naltiruvchi      iyerogliflar      narsa      hodisani 

ko'rsatmaydi, balki uni izohlaydi. Masalan:  上"shang",   下 "xia". 

3. 

 转住字  Zhuanzhuzi.  Ko'rinishi  o'zgargan  bu  iyerogliflar  turkumi 

mavjud  iyerogliflarning  ko'rinishini  o'zgartirish  orqali  unga  yangi  ma'no 

---

 

27 

 

berishi bilan paydo bo'ladi. Masalan:    老 "lao" (qari, hurmatli) iyeroglifming 

pastki qismi o'zgarganda 考 "kao" (imtihon, sinov) iyeroglifi kelib chiqadi. 

4.  

假借子 Jiajiezi. Bir xil o'qiladigan iyerogliflar turkumi bo'lib, ularni 

kontekst (tekstning to'la ma'noni anglatuvchi bir butun qismi)ga qarab ajratish  

mumkin bo'ladi. 

5.  

会意字 Huiyizi.  Oddiy  iyerogliflardan  tashkil  topgan  murakkab 

iyerogliflar turkumi. Murakkab iyeroglif tarkibidagi har bir oddiy iyeroglif o'z  

ma'nosini  saqlab  qoladi.      Masalan:        休  "xiu"  (dam  olmoq)    iyeroglifi        人