Кичик гуруҳ (3-4 ёш)

Қўшиқ айтиш. Болани қўшиқ куйлашга ўргатаётганда табиий, енгил, 
соф овозда, зўриқмасдан куйлашига, қўшиқ сўзларини аниқ талаффуз 
этишига алоҳида эътибор бериш. Тўғри нафас олиш, қоматни тик тутиш 
кўникма ва малакаларини шакллантиришда давом этиш. Кичик ансамблда 
ва якка ҳолда куйлашга ўргатиш. (С.Бобоев “Тойчоғим”, Н.Норхўжаев 
“Салом берган болалар”, “Дўппи кийган бола”). 
Қўшиқ куйлаётганда оҳангни ифодали ижро этилишига, белгиланган 
темпни, 
жарангдорликни 
аста-секин 
ўзгартириш: 
кучайтириш, 
бўшаштириш, тезлатиш ёки секинлата олишга; қўшиқ охирини майин ёки 
кескинроқ куйлашга ўргатиш.
Овоз созлаш ва мусиқа эшитиш қобилиятини ривожлантирувчи 
машқлардан фойдаланиш. Турли кайфиятдаги она Ватан (М.Дадабоев 
“Ўзбекистоним”); табиат (М.Икромова “Меҳржон байрами”; Н.Норхўжаев 
“Куз”; М.Бурхонов “Оқ пахта”; К.Абдуллаев “Олтин пахтам”; Н.Раҳимов 
“Дўлана”); одоб, аҳлоқ, дўстлик (ўзбек халқ қўшиғи - “Ўйнайлик омон”; 
М.Икромова “Бу жуда соз”; Ш. Ёрматов “Ай-яй-яй”) мавзусидаги 
қўшиқларни ўргатиш.
Шунингдек, қўшиқ ҳарактерига, матнига мос ҳаракатлар бажариб, 
оҳанг билан кўйлашга ўргатиш учун: ўзбек халқ қўшиғи - “Бу боғчада 
олича”; А.Мансуров “Қувноқ болалар”; Ш.Ёрматов “Ислом бобо”, 
“Боғчамиз”; М.Икромова “Тинчлик бўлсин”, “Наврўз қўшиғи”, 
“Бинафша”; Н.Норхўжаев “Қувноқлар қўшиғи”, “Капалак ва камалак”, 
“Чучмома”, 
“Чиннигул”; 
Т.Тошматов 
“Айиқполвонлар 
боғчаси”; 
М.Дадабоев “Онажоним”; Ғ.Қодиров “Гуллар”, “Гулдор капалак”, 
“Қорбобо”) қўшиқлари тавсия этилади.
Боланинг ўзи ўрганган қўшиғидан парчани мустақил куйлашига 
имкон бериш. Турли кайфиятдаги оҳанглар, қўшиқлар ўйлаб топиш 
малакаларини шакллатириш,
Болалар чолғу асбобида чалиш. Боланинг мусиқа асбобларига 
қизиқиш билдириши ва уларни ижро этишга интилишини рағбатлантириш.
Чолғу асбобларини чалишга ўргатишни давом эттириш. Масалан, болалар 
дуторини чалишга ўргатиш учун аввал, битта овоздаги содда 
ҳиргойилардан фойдаланилади, бу уларнинг хиргойи ритмик манзарасини 
ижро этишга, умумий суръатга риоя қилиш, чалишни бир пайтда бошлаш 
ва тамомлашга ўрганиши учун имкон беради. Кейин икки овозга қурилган 
ҳиргойилардан фойдаланилади, бу овоз баландлигини эшитишни 
ривожлантиришга кўмаклашади (В.Моцарт “Алифбе”, Рус халқ қўшиғи – 
“Қувноқ ғозлар”). Кейинроқ болалар уч-тўрт ва ортиқ овозга қурилган 

---

147 
хиргойиларни ўрганади. Чолғу асбобларини чалишга ўргатиш жараёнида 
таълимий-мусиқий ўйинлардан кўпроқ фойдаланиш керак. Бола асарни 
ўрганиб олгач, бошқа чолғу асбобларини ҳам киритиш мумкин (Ўзбек халқ 
қўшиғи “Оқ теракми, кўк терак”, Рус халқ қўшиғи “Во поле берёзка 
стояла”. 
Нота ва товушқатор ҳақида (“Бармоқлар” – нота саводи); оркестр ва 
хор ҳақида қизиқарли тарзда тушунча бериш. Зарбли оркестр ва халқ 
чолғулари (қутича, тахта қарсак) билан таништириш, уларда ижро этиш 
ва овозидан фарқлашга ўргатишда давом этиш. Зарбли оркестр ташкил 
қилиш. 
Марш, рақс, қўшиқ ҳақидаги тушунчаларини кенгайтириш. Опера ва 
балет ҳақида тасаввур бериш. Товушлар чўзими билан таништириш.
Мусиқа раҳбари ва чолғу асбобига жўр бўлиб турли характердаги 
асарларни болалар чолғуларида чалишга ўргатиш: Ўзбек халқ куйлари – 
“Олма пишганда”, “Қаринаво”, “Олмани отдим”, “Уфор”; В.Моцарт 
“Алифбе”, А.Левиев “Пьеса”, С.Бобоев “Тойчоғим”. Болани мусиқа 
асбобида чалиш билан бир вақтнинг ўзида куйлашга ўргатиш. 
Болада чолғучиликка оид ижодкорликни шакллантириш, бирор-бир 
куй ўйлаб топишини рағбатлантириш.