Namangan muhandislik-pedagogika instituti

 

Avogadro  qonuni.  Tabiiy  bilishning  asosiy  qonunlaridan  biri  —  Avogadro  qonuni  italyan  olimi  Avogadro 

tomonidan 1811 yilda maydonga tashlangan: 

Bir xil sharoitda (bir xil temperatura va bir xil bosimda) va baravar hajmda olingan turli gazlarning mole-

kulalar soni o’zaro teng bo’ladi. 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   11    

Bu qonunni shuningdek, konsentratsiya uncha katta bo’lmagan holatlarda ionlar va ionlashgan gazlar elektron-

lari uchun qo’llash mumkin. 

Keyinchalik (1850 yil o’rtalarida) Jerar tomonidan Avogadro qonuniga asoslanib, gaz holatdagi moddalarning 

kimyoviy tarkibiga bog’liq bo’lmagan holda molekulyar massasini aniqlashning ikki yo’lini ko’rsatildi: 

 

1-yo’l:  Bir  xil  fizik  sharoitda  har  qanday  gazning  gramm-molekulasi  bir  xil  hajmni  egallaydi  (O



C,  760 mm. 

sim. ust.). 

v = 22414 sm

3

/mol = 22,4 l/mol yoki 22,4 m

3

/kmol. 

 

Bu miqdor gazlarning molyar xajmi deyiladi. 

 

 

2-yo’l: Gazsimon moddaning molekulyar massasi uning vodorodga nisbatan zichligini ikkiga ko’paytirilganiga 

teng (aniqrog’i 2,016).  

)

(

016

,

2

2

2

2

Н

D

M

M

х

x

H

x

H









 

bu yerda: D

X

(H

2

) - X gazining vodorodga nisbatan zichligi yoki 

X va H

2

 gazlari zichliklarining nisbati, bu oddiy fizik ekcperiment bilan aniqlanadi. 

1908-1910 yillarda fransuz olimi Perren tomonidan birinchi bo’lib 10 g molekula gazdagi (n.sh.da) molekulalar 

soni aniqlandi: 

N = 6,02 • 10

23

 mol

–1

 

 

 

Bu son Avogadro soni deb ataladi. 

 

Nazorat uchun savol va mashqlar. 

 

1.  «Korpuskula» va molekula o’rtasida qanday farq bor? 

2.  Kimyoviy element massasi energiyaga aylanishi mumkinmi? Javobingizni izohlang. 

3.  Tarkibning doimiylik qonuniga qanday moddalar bo’ysunadi? 

4.  H

3

PO

4

 va HCl ning ekvivalent massalarini hisoblang. 

5.  Gazning molyar hajmi deganda nima tushuniladi? 

6.  Modda massasining saqlanish qonunini mohiyati nimadan iborat? 

 

Mavzuga oid tayanch iboralar 

 

1.  Atom-molekulyar ta’limot 

2.  Atom 

3.  Massaning saqlanish qonuni 

4.  Tarkibning doimiylik qonuni 

5.  Karrali nisbatlar qonuni 

6.  Ekvivalentlar qonuni 

7.  Ekvivalent 

8.  Xajmiy nisbatlar qonuni 

9.  Avogadro qonuni 

10.  Molyar hajm 

11.  Nisbiy atom massa 

12.  Nisbiy molekulyar massa 

 

Foydalanilgan adabiyotlar 

 

1.  Parpiev N.A., Rahimov X.R., Muftaxov A.G. Anorganik kimyo. Nazariy  asoslari. - T.:O’zbekiston, 2000. –5-9 

b. 

2.  Axmerov Q, Jalilov A, Sayfutdinov R. Umumiy va anorganik kimyo. - T.:O’zbekiston, 2003. 

3.  Rahimov X.R. Anorganik ximiya. – T.:O’qituvchi, 1984.   8-27 betlar. 

4.  Rasulov K., Yo’ldoshev O., Qorabolaev B. Umumiy va anorganik kimyo. – T.: O’qituvchi, 1996. 6-10 betlar. 

5.  Glinka N.L. Obhaya ximiya. – L.: Ximiya, 1982. 17-44 betlar. 

6.  Potapov V.M., Xomchenko G.P. Ximiya. – T.: O’qituvchi, 1986. 10-20 betlar. 

12.  Рэмсден  Э.Н.  Начало  современной  химии.  –  Л.:  Химия,  1989.  –  784  с.  –  Пер.  изд.:  Великобритания, 

1985. 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   12    

13.  Химия:  Справ.  изд./  В.Шретер,  К.-Х.Лаутеншлегер,  Х.Бибрак  и  др.:  Пер.  с  нем.  –  М.:  Химия,  1989.  – 

648 с. 

14.  Спицын В.И., Мартыненко Л.И. Неорганическая химия. Ч.1: Учебник. – М.: Изд-во МГУ, 1991. – 480 с. 

7.  Shamshidinov  I.,  Mo’minova  B.,  Abdullaev  M.  «Umumiy  va  noorganik  kimyo»  fanidan  ma’ruzalar  matni.  – 

Namangan, 1999 y. 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   13