Maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablari

III bob. Maktabgacha yoshdagi bolalarning psixologik xususiyatlari 

27. 2 yoshgacha bo‘lgan bolalarning psixologik xususiyatlari: 

fikrlash — ko‘rgazmali-harakatli tafakkur; 

nutq — nutqni tushunish va uzuq-yuluq ovozlar; 

ixtiyoriy bilish jarayoni — ixtiyorsiz diqqat va xotira; 

fiziologik sezgirlik — katta yoshdagilarning ta’siriga nisbatan yuqori sezgirlik; 

bilish obyektlari — atrofidagi predmetlar va o‘zidan katta yoshdagilar; 

bilish usullari — sezish (ko‘rish, eshitish, ta’m bilish); 

muvaffaqiyatli o‘zlashtirish shartlari — bolaga nisbatan mehribon bo‘lish va muloqot qilish; 

muloqot yuritish shakli — bevosita hissiy muloqot; 

---

tengdoshlari bilan munosabatlar — qiziqish mavjud emas; 

katta yoshdagilar bilan munosabatlar — fiziologik va himoyalanish ehtiyojlarini qondirish manbai; 

nizolar mavjudligi — tengdoshlari bilan; 

his-hayajonlar — ekspressiv imo-ishoralar orqali; 

o‘yin faoliyati — turli predmetlarni o‘ynaydi. 

28. 2 yoshdan 3 yoshgacha bo‘lgan bolalarning psixologik xususiyatlari: 

fikrlash — ko‘rgazmali-harakatli tafakkur; 

nutq — so‘z birikmalari va fe’llarni tushunadi; 

ixtiyoriy bilish jarayoni — ixtiyorsiz diqqat va xotira; 

fiziologik sezgirlik — noqulaylikka nisbatan yuqori sezgirlik; 

bilish obyektlari — turli predmetlar va ularning ichki tuzilishi; 

bilish usullari — predmetlardan turli maqsadlarda foydalanish, ularni qismlarga ajratish va yig‘ish; 

muvaffaqiyatli  o‘zlashtirish  shartlari  —  rivojlantiruvchi  muhitning  turli-tumanligi  bolaga  nisbatan 

mehribon bo‘lish va muloqot qilish; 

muloqot yuritish shakli — vaziyatli shaxsiy muloqot; 

tengdoshlari bilan munosabatlar — qiziqish kam; 

katta yoshdagilar bilan munosabatlar — himoyalanish, erkalanish va yordam berish manbai; 

nizolar mavjudligi — katta yoshdagilar bilan (“men — o‘zim” tamoyili); 

his-hayajonlar — kuchli his-tuyg‘uli, keskin o‘zgarishlar; 

o‘yin faoliyati — turli predmetlarni o‘ynaydi, shuningdek tengdoshlari bilan o‘ynaydi. 

29. 3 yoshdan 4 yoshgacha bo‘lgan bolalarning psixologik xususiyatlari: 

fikrlash — ko‘rgazmali-obrazli tafakkur; 

nutq — ravon nutq shakllanadi va sifatlarni tushuna boshlaydi; 

ixtiyoriy bilish jarayoni — ixtiyorsiz diqqat va xotira; 

fiziologik sezgirlik — noqulaylikka nisbatan yuqori sezgirlik; 

bilish obyektlari — predmetlar, ularning xususiyatlari va vazifalari; 

bilish usullari — tajriba qilish va konstruksiya yaratish; 

muvaffaqiyatli o‘zlashtirish shartlari — rivojlantiruvchi muhit va katta yoshdagilar bilan hamkorlik 

munosabatlari; 

muloqot yuritish shakli — vaziyatli amaliy; 

tengdoshlari bilan munosabatlar — qiziqish kam; 

katta  yoshdagilar  bilan  munosabatlar  —  faoliyat  usullarini  tanlashga  yordam  berish  manbai  hamda 

o‘yin va ijod bo‘yicha sherik; 

nizolar mavjudligi — katta yoshdagilar bilan (“men — o‘zim” tamoyili); 

his-hayajonlar — kuchli his-tuyg‘uli, keskin o‘zgarishlar; 

o‘yin faoliyati — katta yoshdagilar bilan sherik bo‘lib, o‘yinchoqlarni esa, mustaqil o‘ynaydi. 

30. 4 yoshdan 5 yoshgacha bo‘lgan bolalarning psixologik xususiyatlari: 

fikrlash — ko‘rgazmali-obrazli tafakkur; 

nutq — faol nutq shakllanishi yakunlanadi, fikrlarni bayon etish; 

ixtiyoriy bilish jarayoni — ixtiyorsiz diqqat va xotira, shuningdek o‘yin vaqtida ixtiyoriy ravishda eslab 

qolish rivojlanadi; 

fiziologik sezgirlik — noqulaylikka nisbatan sezgirlik kamayadi; 

bilish obyektlari — bevosita idrok etilmaydigan predmetlar va hodisalar; 

bilish usullari — katta yoshdagilarning hikoyalari va tajriba qilish; 

muvaffaqiyatli o‘zlashtirish shartlari — shaxsiy dunyoqarash; 

muloqot yuritish shakli — vaziyatdan tashqari muloqot; 

tengdoshlari bilan munosabatlar — voqeaga boy bo‘lgan o‘yinlarda sherik sifatida qiziqarli kechadi; 

katta yoshdagilar bilan munosabatlar — axborot olish manbai; 

nizolar mavjudligi — mavjud emas; 

his-hayajonlar — yanada ravon va o‘zini nazorat qilishga urinadi; 

o‘yin faoliyati — tengdoshlari bilan jamoaviy va rolga kirishgan holda o‘ynaydi, o‘yinli vaziyatlarni 

ijro qiladi. 

31. 5 yoshdan 6 yoshgacha bo‘lgan bolalarning psixologik xususiyatlari: 

fikrlash — ko‘rgazmali-obrazli tafakkur, tasvirli-sxemali jarayon shakllana boshlaydi; 

nutq — nutqni rejalashtirish malakasi shakllanadi; 

ixtiyoriy bilish jarayoni — maqsadga yo‘naltirilgan eslab qolish qobiliyati rivojlanadi; 

fiziologik sezgirlik — noqulaylikka nisbatan sezgirlik kamayadi; 

---

bilish obyektlari — bevosita idrok etilmaydigan predmetlar va hodisalar, axloqiy normalar; 

bilish  usullari  —  katta  yoshdagilar  va  tengdoshlari  bilan  muloqot  qilish,  mustaqil  faoliyat,  tajriba 

qilish; 

muvaffaqiyatli o‘zlashtirish shartlari — shaxsiy dunyoqarash; 

muloqot yuritish shakli — vaziyatdan tashqari muloqot va uddaburonlik; 

tengdoshlari  bilan  munosabatlar  —  o‘yinlarda  sherik  sifatida  unga  qiziqish  chuqurlashadi  hamda 

muloqot yuritishda moyillik sezadi; 

katta yoshdagilar bilan munosabatlar — axborot olish manbai va suhbatdosh; 

nizolar mavjudligi — mavjud emas; 

his-hayajonlar — mo‘tadil darajadagi his-tuyg‘u, yuqori kayfiyat ustun turishi; 

o‘yin  faoliyati  —  o‘yin  haqida  fikrlari  shakllanadi,  shuningdek  davomli  o‘yinlar,  birlashmalar 

shakllanadi. 

32. 6 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan bolalarning psixologik xususiyatlari: 

fikrlash — mantiqiy tafakkur ko‘rgazmali-obrazli jarayon asosida rivojlanadi; 

nutq — ichki nutqning rivojlanishi; 

ixtiyoriy bilish jarayoni — o‘zlashtirish jarayonida ixtiyoriy ravishda o‘z fikrini jamlashga kirishadi; 

fiziologik sezgirlik — individual ravishda, aksariyat hollarda past darajada; 

bilish obyektlari — predmetlar va hodisalar o‘rtasidagi sabab-oqibatli bog‘liqlik; 

bilish usullari — mustaqil faoliyat, bilish uchun katta yoshdagilar va tengdoshlari bilan muloqot qilish; 

muvaffaqiyatli o‘zlashtirish shartlari — shaxsiy dunyoqarash, har bir ishda o‘z fikrini bildirish; 

muloqot yuritish shakli — vaziyatdan tashqari shaxsiy muloqot; 

tengdoshlari bilan munosabatlar — suhbatdosh va faoliyat bo‘yicha sherik; 

katta yoshdagilar bilan munosabatlar — hissiy ko‘mak manbai; 

nizolar mavjudligi — 7 yoshga kelib tanazzulga uchrash, ijtimoiy rolning o‘zgarishi; 

his-hayajonlar — yuqori darajadagi his-tuyg‘ularga ega bo‘lish; 

o‘yin faoliyati — zimmasiga olgan rolga muvofiq o‘zini tutish shakllanadi, shuningdek birgalashib 

o‘ynaydi.