Ozbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

Baholash: o‘z-o‘zini baholash   
1-ilova 
 Dars jarayonida foydalanishlari uchun qo‘shimcha ma’lumotlar. 
1.  Test haqida ma’lumot 

---

 
 
 
46 
«Test»  inglizcha  «test»  so‘zidan  olingan  bo‘lib  topshiriq,  tajriba  ma’nosini  anglatadi.  Unga 
biror  xususiyatni  o‘lchash  usuli  sifatida  XIX  asrning  90  –  yillarida  ingliz  psixologi  D.Kettel 
asos solgan. XX asr boshidan buyon bu sohada ikkita yo‘nalish yuzaga keladi: psixologik va 
pedagogik testlar. 
Psixologik  testlar  odamning  psixofiziologik  va  shaxsiy  xususiyatlarini  baholashiga 
qaratilgan.  Pedagogik  testlar  esa  bolaning  maktabga  tayyorgarligi,  uning  u  yoki  bu  fan 
bo‘yicha  o‘zlashtirishga  hamda  kasb-hunarga  tayyorgarligi  darajasini  o‘lchashga,  aniqlashga 
mo‘ljallangan. Pedagogik testlar asoschisi deb Amerikalik psixolog R.Torndayk (1874 – 1949) 
tan  olingan.  Testlar  bo‘yicha  olib  borilgan  ishlar  davrini  shartli  ravishda  uch  davrga  ajratish 
mumkin: 

  1900–1915  yillar  izlash,  o‘rganish    va  tadqiqot  davri.  Bu  davrda  xotirani,  e’tiborni, 
qabul qilish kabi xususiyatlarini o‘rganish testlari yaratilgan va sinab ko‘rilgan. 

  1916  –  1930  yillar  –  testlarning  eng  ko‘p  tarqalish  va  qo‘llanish  davri.  Bu  davrda 
R.Torndayk tomonidan arifmetika, algebra, husnixat kabi fanlarga testlar tayyorlangan. 

  1931  yildan    keyingi  davr.  Bu  davrda  testlar  nazorat  qilishning  asosiy  shakli  sifatida 
qo‘llanilgan.  Masalan,  AQSHda  maktab,  kollej,  tijorat  o‘quv  yurtlarida  o‘quvchilar  bilimini 
baholashda testlar keng ishlatilgan. Testlar yordamida bilimni baholash quyidagi sifatlarga ega 
bo‘ladi: 
- tasodifiylik yo‘qotiladi; 
- o‘quvchi bahosiga yaqin baho ob’ektiv ko‘rinishda bo‘ladi; 
- o‘qituvchilarning ijodiy ishlarini jadallashtiradi; 
-  o‘qitishning  turli  pog‘onalarida  xaqli  ravishda  talab  etish  mumkin  bo‘lgan  bilim  va 
ko‘nikmalarining minimumini aniqlash imkoni bo‘ladi. O‘quvchi bilimini baholashda ikkinchi 
shaxs bilan sub’ektiv gaplashishdan xoli etiladi, 
-  bilim  mezonini  aniqlashda  adolatni  tiklaydi.  O‘quvchini  o‘zi  qanday  kamchilikka  yo‘l 
qo‘yganini aniqlashga xatolar ustida ishlash imkonini tug‘diradi. 
Psixologik  va  pedagogik  testlarni  tahlil  qilish    shuni  ko‘rsatadiki,  xorijda  va  bizda  ham 
testlarga bo‘lgan qiziqish juda katta, chunki o‘qituvchilarning bilimini egallashda muhim o‘rin 
tutadi. Ma’lumki, kuzatish, savol-javob qilish, anketalarni qo‘llash pedagogik  diagnostikada 
topik  usullar  hisoblanadi,  ammo  fanni  o‘rganishdagi  eng  qimmatli  usullardan  biridir.  U 
o‘qitish natijalari ob’ektiv (usulni qo‘llash barcha o‘quvchilar uchun tengdir), ishonchli hamda 
ko‘rsatgichli bo‘lishi  bilan    birga uni tuzuvchilar nimani baholash imkonini beradi.