Ozbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

IJODIY DIKTANT 
Ijodiy  diktant  o‘rganilgan  qoidalarni  o‘zlashtirish  va  yozuvda  o‘rinli  qo‘llash 
malakalarini  mustahkamlash  bilan  birga,  o‘quvchilar  og‘zaki  va  yozma  no‘tqining 
Shakllanishida  muhim  o‘rin  to‘tadi.  Ijodiy  diktantda  o‘quvchilarga  o‘rganilgan  qoidaga  mos 
so‘z,  so‘z  birikmalari,  biror  mavzuga  oid  savollar  beriladi.  Ular  berilgan  so‘z  va  so‘z 
birikmalarini qatnashtirib, savol-larga javob topish orqali matn yoki hikoyacha tuzadilar. 
O‘qituvchi ana shu berilgan so‘zlar yoki so‘z birikmalari yordamida tuziladigan hikoya 
mazmuni  va  ishni  bajarish  usuli  haqida  o‘quvchilarga  tushuncha  berishi  kerak,  chunki  ijodiy 
diktant  matnini  o‘quvchilarning  o‘zlari  ijod  qiladilar  va  o‘qituvchi  ko‘rsatmasiga  ko‘ra  uni 
yozadilar. Shuning uchun bu diktant turi ijodiy inshoga o‘xshab ketadi. 

---

 
 
 
34 
O‘quvchilarda ijodkorlik faoliyatini yoshlikdan tarbiya-lash maqsadida ijodiy diktantni 
izchillik  bilan  tez-tez  o‘tkazib  turish  lozim.  Bu  bilan  o‘quvchilarni  yuqori  sinflarda  ijodiy 
harakterga ega bo‘lgan yozma ishlarni bajarishga, xususan, insho yozishga tayyorlanadi. 
Ijodiy  diktantdan  1—4-sinflarda  keng  foydalaniladi.  Alifbe  davridanoq  o‘quvchilarni 
ijodiy diktant yozishga tayyorlab boriladi. 
Buning uchun quyidagi tayyorgarlik ishlari amalga oshiriladi: 
1.  Berilgan  so‘zlardagi  tushirib  qoldirilgan  tovushlarni  aytish  va  shu  tovushni  ifodalovchi 
harfni tanlab, so‘zni yozish: m.na (mana), bo.o (bobo). 
2.  Berilgan  gapdagi  nuqtalar  o‘rniga  gapning  mazmuniga  mos  so‘z  tanlab  aytish  va  yozish: 
o‘quv qurollarimni... (yaxshi) saqlayman. 
3. Berilgan so‘zlardan gap tuzish va uni o‘qituvchi ko‘rsatmasi bilan yozish: erta, bu, keldi, yil, 
bahor (Bu yil bahor erta keldi). 
4.  Berilgan  savolga  mustaqil  javob  topish  va  uni  yozish:  o‘quvchi  nima  qiladi?  (o‘quvchi 
o‘qiydi, yozadi va dam oladi). 
Bunday  ijodiy  diktantga  tayyorgarlik  mashqlarida  ko‘proq  o‘quvchilar  noto‘g‘ri  talaffo‘z 
qilishi sababli xatoga yo‘l qo‘yadigan so‘zlardan tanlanishi maqsadga muvofiq bo‘lib, foydali 
natija beradi. 
Ijodiy diktant quyidagicha o‘tkazilishi mumkin: