Toshkent moliya instituti zulxumor toirovna abdalova zulxumor nazarovna tojiyeva

2 . 
Ishlab  chiqarish  kuchlarini joylashtirishning  asosiy  qo­
nuniyatlari  va  tam oyillari
Ishlab  chiqarish  kuchlarini  joylashtirish  qonuniyatlariga 
quyidagilar  kiradi:
1.  Ishlab  chiqarishni  oqilona  va  sam arali joylashtirish;
2. 
Iqtisodiy 
rayonlarda 
va 
viloyatlarda 
x o bjaliklam i 
m ajm uali  rivojlantirish;
3.  M intaqalararo  va  m in taq alar  o ‘rtasida  h ud ud iy   m ehn at 
taqsim otini  chuqurlashtirish;
4. 
M intaqalarda 
iqtisodiy 
va 
ijtim oiy 
rivojlanish 
darajasidagi  nom utanosiblikni  b a rta ra f etish.
Ishlab  chiqarish  kuchlarini  joylashtirishning  asosiy  q o n u ­
niyatlari  bilan  b ir  qatorda,  m am lakatning  iqtisodiy  rivojla­
nishining  m a ’lum   bosqichlarida  ishlab  chiqarishni  hududiy 
taqsim lanish  tam oyillari  h am   m u him   rol  o ‘ynaydi.  Ishlab 
chiqarish 
kuchlarini  joylashtirish 
tam oyillarini 
xo'jalikni 
yuritish  m etodlari  sifatida  h am   k o ‘rish  m um kin.
B ozor  iqtisodiyoti  m unosabatlariga  o 'tis h   davrida  ishlab 
chiqarish  kuchlarini  joylashtirish  q u ‘yidagi  tam oyillarga  asos- 
lanadi:
A) 
Ishlab 
chiqarishni 
xom ashyo, 
yoqilg'i, 
energiya 
m anbalari  va  iste’m ol  rayonlariga joylashtirish.  Bu  tam oyilning 
am alga  osliishi  no oqilona  jih a td a n   u zoq   m asofalarga  yuk 
tashish  xarajatlarining  qisqarishiga  va  b a rta ra f etilishiga,  ishlab 
chiqarish jarayoni  b o ‘yicha  m eh n at  xarajatlarini  pasayishiga  va 
iqtisodiy  sam aradorlikning  osishiga  ohb  keladi.
B) 
B irinchi 
navbatda, 
eng 
sam arali 
b o ‘lgan  tabiiy 
resurslarni  o ‘zlashtirish  va  m ajm uali  foydalanish  tam oyili 
bozor  iqtisodiyoti  davrda  ju d a  m uh im dir.  M asalan,  Q ashqa- 
daryo  viloyatida  joylashgan  boy  neft  va  gaz  zaxiralarini  qazib 
olish  asosida  yoki  T oshkent  vUoyatidagi  rangli  m etall  konlari 
asosida  hududiy  ishlab  chiqarish  m ajm ualarini  (klasterlam i) 
tashkil  etish  va  rivojlantirish  shular jum lasidandir.
V)  Ekologik  vaziyatni  sog‘lom lashtirish,  tabiatn i  m uhofaza 
etish  va  tab iatd an   oqilona  foydalanishda  sam arali  tad birlam i 
q o kllash. 
Bunda, 
insonning  yashash  m u hitini  yaxshilash 
m aqsadida  fan  va  texnika  taraqqiyotining  ilg 'o r  yutuqlarini
14

---

qcVllash,  m intaqalarda  tab iatd an   foydalanish  boshqaruvini 
takom illashtirish,  ekologik  va  resurs  m u am m olarin i  hal  etish 
Shuningdek,  tabiatga  va  tabiiy  resurlardan  foydalanishga 
b o ‘lgan  m unosabatlarda  iqtisodiy  m as’uliyatni  shakllantirish 
nazarda  tutiladi.
G )  X alqaro  m eh n at  taqsim oti  im koniyatlaridan  keng  foy­
dalanish,  uzo q  va  yaqin  xorijiy  davlatlar  bilan  iqtisodiy  alo- 
q alam i  o ‘rnatish.  C h u n k i,  h ar  bir  m am lak atni  ishlab  chiqarish 
kuchlarini  joylashtirilishi  halqaro  m eh n at  taqsim oti  doirasida 
am alga  oshiriladi.  X orijiy  m am lakatlar  o'rtasidagi  iqtisodiy 
ham korlik  ishlab  chiqarish  kuchlarining  oqilona  va  sam arali 
rivojlanishini 
va 
o ‘z 
resurslardan 
keng 
foydalanishni 
ta'm in lay di.
Ishlab  chiqarish  kuchlarini  oqilona,  sam arali  jo y lash ­
tirishning  asosiy  m azm un i  va  m ohiyati  m ahsu lotlam i  ishlab 
chiqarish   u ch u n   k etadigan  xarajatlam i  m aksim al  darajada 
kam aytirishga,  m a 'lu m   hu du dlarda  xom ashyoni  qazib  olishdan 
boshlab,  tayyor  m ahsulot  ishlab  chiqargu ncha  b o ‘lgan  barcha 
ishlab  chiqarish  jarayonlarini  joylashtirishda  o ‘z  aksini  topadi. 
B unda  albatta,  islilab  chiqarishni  joylashtirish  om illarini 
e'tib o rg a  olish  alohida  aham iyatga  ega.