Yengil sanoat. 0 ‘zbekiston yengil sanoati ko‘p tarm oqli
b o ‘lib, u nd a paxta tozalash, to 'q im ach ilik , trikotaj, shoyi
to ‘qish. tikuvchilik, k o ‘n-poyabzal, gilam chilik, chinni-fayans
buyum lari va attorlik m ollari ishlab chiqariladi. 0 ‘zbekiston
yengil sanoat tarm o g ‘ining o ‘sish su r'a ti 1990-2010 yillarda
3,8 m a rtan i tashkil etdi. R espublikada 1990-yilga nisbatan
2010-yilda pax tad an ip gazlam a ishlab chiqarish 2,2 m artaga
oshdi. G ilam va gilam m ahsulotlari 2010-yilda 21 m ln m . kvni
tashkil etd i yoki 2000-yilga nisbatan 13,6 m arta k o ‘p ishlab
chiqarildi. Jum lad an. ip-gazlam a T oshkent, F arg‘o n a to ‘q im a-
chilik va Buxoro ip gazlam a kom binatlarida ishlab chiqarilar
edi. H ozirda bu korxonalarining ayrim lari o ‘z ish faoliyatini
to ‘xtatgan. Buxoro shahrida « D E U tekstil» to ‘qim achilik
kom pleksi, T oshkent viloyatida «Xaytek kabel» q o ‘shm a
korxonasi. «Spen tex T oytepa tekstil» q o ‘sh m a korxonasi,
O lm aliq shahrida gilam fabrikasi, « D E U tekstil intem eyshl»
Q K , «Osiyoteks» va «Xumo», Buxorodagi «Buxoro brilliant
shilk»; «Q ‘zkarpet» gilam korxonasi, «Ram star», «Q orako‘l-
teks» q o ‘shm a korxonalari; F arg‘onadagi «Quva tekstil»,
«R ishton teks»,
«R us-O 'zbekteks» to ‘qim achilik q o ‘shm a
korxonalari,
«Vodiy
T oshloq
tekstil»,
«Alesta-Glass»
«O R S H A H EV T E K S T IL I» mchj (paypog m ahsulotlari) va
X itoy texnologiyasi yordam ida X orazm da «X orazm ipagi»
t o ‘qim achilik korxonasi. Buyuk B ritaniya asbob-uskunalari
b ilan jih ozlangan Bog‘otdagi tibbiy paxta (m om iq) ishlab
chiqaruvchi fabrika, Rossiyaning K am ishin fabrikasi bilan
ham korlikda X onqada ip kalava va ip gazlam a ishlab
chiqaruvchi korxona, «G urlantekstil», Xiva gilam kom binati
m ashhur.
Yengil
sanoat
korxonalaridan
A ndijondagi
«Investeks» q o ‘shm a korxonasi trikotaj bu yu m lar va trikotaj
m ato , T oshkent shahridagi «TO SH K A Y A TE K STIL QK»
kalava, trikotaj polotnosi, paxta-chit m atosi, « M U R U W A T -
T E K S
M C H J»,
« S IR K E C H I
T A S H T E K S T IL
QK»,
131
«T R E N D Y -L A N D XK», « K O N T E K S -T A S H K E N T XK» lari
trikotaj m ahsulotlari, kalava, trikotaj polotnosi ishlab ch iq a
rishga
ixtisoslashgan.
Shuningdek,
T osh kent
viloyatida
joylashgan «Billur tekst» korxonasi trikotaj m ahsulotlari yiliga
- 550 m ing dona, «Yangiyo‘l paxta tozalash» zavodi paxta
tolasi- 10800 tn , «E lnur an d Ruslan» q o ‘shm a korxonasi yiliga
- 5000 d o n a tikuvchilik m ahsulotlarini yaratm oqda.
Ip gazlam adan tashqari ipak gazlam a h am b ir vaqtlar
respublikaning m ash h u r m ahsulotlaridan biri b o ig a n . H ozirda
F arg ‘onadagi pillakashlik fabrikalarida m ahsulot chiqarish
qisqarib ketganligi m u nosabati bilan, asosiy ipak gazlam a
m ahsulotlari S am arqand viloyatida tayyorlanm oqda. M ayjud
pillakashlik fabrikalari h am to ‘liq q u w a t bilan ishlayotgani
y o ‘q.
Toshkentdagi chin ni-fayans b uyum lar ishlab chiqaradigan
«M ikond» zavodi
(O niks birlashm asi) yengil sanoatning
yetakchi korxonasidir. B u zavodda b ir yilda 10500 dona
m aishiy qandillar, qand il idishlar tayyorlash y o ‘lga q o ‘yilgan.
Yengil sano atda ko‘nchilikning alohida o ‘m i bor. K o ‘nchilik
sanoati
T oshkent,
S am arqand,
Q o ‘qon
va
F arg ‘o n a
viloyatlarida rivojlangan. Bu korxonalar asosan m ahalliy
xom ashyoni qayta ishlash va ishlov berishga tayanadi.
0 ‘zbekistonda oziq-ovqat sanoati k o ‘p tarm oqlarga ega
b o ‘lib geografiyasi kengdir. U ndagi m ayjud yirik korxonalar
respublikaning barcha viloyatlarida uchraydi.
1990-2010-
yillarda oziq-ov qat sanoatida m ah sulot ishlab chiqarish hajm i
5,7 m artaga o ‘sdi. O ziq-ovqat sanoati korxonalari orasida
Buxorodagi K ogon yog‘ - ekstraksiya zavodi, Shuningdek,
Buxoro yog‘ - ekstraksiya zavodi, «Evrosnar» q o ‘sh m a korxo
nalari,
«Andijon
yog-m oy»
zavodi
m u h im
hisoblanadi.
Shuningdek, respublikada u n -k ru p a va kom bikorm «G ‘alla
Altek» va «Toshkent d o n m ahsulot», «N avoidonm ahsulotlari»
aksionerlik jam iy atlarid a tayyorlanadi. O ziq-ovqat sanoatida
B ektem ir spirt zavodi, yog‘-m oy, vino va sh am p an ishlab
chiqaruvchi korxonalarining h am roli yuqori. Ayni vaqtda,
tarm o q d a «X orazm shakar» q o ‘shm a korxonasi va Sam arqand
choy fabrikasi, G u liston yog1-ekstraksiya zavodi alo hid a o ‘rin
egallaydi. A ynan shakar ishlab chiqarish respublikada 2000-
132
yilda 10169 to n n a b o ig a n b o is a , 2010-yilda 286055 tonnaga
etdi.
A ndijon, T oshkent, F a rg 'o n a viloyatlaridagi yog‘-m oy
kom binatlari. K attaq o ‘rg‘on , Q o 'q o n shaharlarida va U c h -
q o ‘rg‘on tum anidagi yog‘-ekstraksiya zavodlari respublika
aholisining yog‘-m oy, sovun m ahsulotlariga b o ig a n ehtiyojini
ta'm in lay d i. Birgina, T oshkent yog‘-m oy k om binatida qadoq-
langan yog4, o ‘sim lik y o g i, m ayonez, m argarin m ahsulotlari
tayyorlanadi. Shuningdek, T oshkent viloyatidagi «Y angiyoi
yog‘-m oy» zavodi respublikada yog4, sheluxa, kom bikorm a,
sovun ishlab chiqarish b o ‘yicha m ash hu r korxonalardan
biridir.
S am arqand, T oshkent, F arg ‘o n a va A ndijon viloyatlarida
konserva zavodlari ishlab turibdi. B inobarin, tegirm on, g o ‘sh t-
sut m ahsulotlari, alkogolsiz ichim liklar, n o n m ahsulotlari,
qan dolat m ollari va boshqa kunlik oziq-ovqat m ahsulotlari
respublikaning b arch a viloyat, tu m an larida tayyorlash y o ‘lga
q o 4yilgan.
0 ‘zbekistonda qurilish m ateriallari sanoati u c h u n zarur
b o 4lgan barcha xom ashyo yetarli, desak m ub olag 'a b o ‘lmaydi.
Sababi. respublikaning geografik joylashgan o 4rni, relyef
tuzilishi qurilish u ch u n kerakli tosh, ohak. loy, asbest, qum ,
gran it, shag4al, m a rm ar bilan t o i iq ta ’m inlaydi. A m m o
shunga qaram asdan, qurilish m ateriallari sanoati 1990-2010-
yillarda atiga, 1,3 barobarga o ‘shdi. Bu san o atd a m arm ar
ishlab chiqarish, G ‘azalkent, T oshkent, S am arqand, O lm aliq,
N u ku s shaharlarida y o 4lga q o ‘yilgan b o ‘lib, u lar G 4ozg‘on
m arm ari negizida ishlaydi. «B ekobodsem ent», «Q izilqum se-
m ent», «N avoiy sem ent», «Q uvasoysem ent», «O hangaron-
sem ent» va «A ngren sem en t» korxonalarida sem ent ishlab
chiqariladi.
A ngren
sem ent
kom binati
1947-yildan,
O hangaron esa 1962-yil, N avoiy 1977-yildan, Bekobod 1913
yildan beri faoliyat yuritadi. Bu sem ent korxonalarida shifer,
asbosem ent quvurlar, m ineral paxta va u n d an tayyorlangan
buyum lar,
sem en t-q u m
cherepitsalari
ishlab
chiqariladi.
Bekobod va O hangaron shifer ishlab chiqaruvchi zavodlari,
B o‘stonliq
tum anidagi
energiya
qurilish
industriyasi
korxonalari, «Quvasoyshisha» birlashm asi, G ‘azalkent shisha-
oyna
zavodlari
faol
ishlab
turibdi.
O 'zb ek isto n kim yo
133
sanoatida xilm a-xil kim yoviy b o ‘yoqlar, plastm assa m ah su
lotlari, m ineral o ‘g ‘itlar, kim yoviy to lalar va boshga k o ‘plab
m ahsulotlar tayyorlanadi.
0 ‘zbekiston rivojlangan kim yo
sanoatiga ega b o ‘lib, ushbu tarm o q d a 1990-2010 yillarda 2,9
m artaga m ahsulot ishlab chiqarish hajm i ortdi. T arm o qn ing
«F arg‘o n a A zot»,
«N avoiy Azot»,
«Elektrokim yosanoat»
(C h irchiq), «Ammofos» (O lm aliq), S am arqand kim yo zavodi,
Q o ‘n g ‘irot soda zavodi va q ato r korxonalari m ayjud.
K im yo sanoatida 2006-yildan boshlab Q o‘ng‘irod soda
zavodida kalsiy sodasi ishlab chiqarilm oqda.
2010-yilda
m azku r zavodda 90,4 m ing to n n a kalsiy sodasi ishlab
chiqarildi. U shbu zavod m ahsuloti hozirgi k u n d a xorijiy
m am lakatlarga h a m eksport qilinm oqda. Zavod qurilishi
kim yogarlar shaharchasi E lobodning barpo etilishiga asos
boTdi. Ayni vaqtda, Jizzaxdagi «Jizzaxplastm assa» zavodida
plyonka va tru balar ishlab chiqariladi. Shuningdek, kim yoning
asosiy korxonalariga «N avoiyazot», «Elektroxim sanoat» h am
kiradi, u lar m am lakatim iz eksportida h a m faol qatnashishadi.
A yniqsa, iqtisodiyot u c h u n n ih oy atda zarur boT gan superfasfot
zavodi xom ashyosi - fosforitlar h a m N avoiy viloyati h ud udid a
ishlab chiqariladi. Birgina «N avoiyazot» aksionerlik jam iyatida
am m iak selitrasi, sirka kislotasi, n itro n tolasi, sianis natriy,
sintetik am m ik, suyultirilgan xlor, kaustik sodasi kabi tu rli-
tu m an m ah sulotlar olinadi. K im yo sanoti tarkibidagi F arg ‘ona
azot, Farg‘o n a kim yoviy tola zavodlari, Q o ‘q o n superfosfat
zavodi, F arg ‘ona furen birikm alari zavodi, kim yo va neft
kim yosi sanoatida T oshkent lo k -b o ‘yoq va «Olplast» q o ‘shm a
korxonasining aham iyati katta. 2010-yildan ish boshlagan
D ehq onoboddagi
kaliy o ‘g ‘itlar ishlab
chiqarish zavodi
m intaqadagi yagona zavod hisoblanadi. Bu zavod Q ashqa-
daryodagi Tubakat kaliy tuzlari koni negizida Ь а ф о etildi.
M azk ur zavod kaliy tuzini qayta ishlash asosida nafaqat o ‘g‘it,
balki brom li tem ir, m agnezit, gips va boshqa m ateriallarini
olish
im konini
beradi.
Ayni
vaqtda,
Sam arqanddagi
nitrokalsiyfosfat o ‘g‘itlar chiqaradigan xim zavod h a m kim yo
sanoatiga m unosib hissa q o ‘shm oqda.
K im yo sanoatida sun ’iy tolalar ishlab chiqarish m uhim
o ‘rin tutad i. Ju m ladan , C hirchiqdagi «Elektrokim yosanoat»
birlashm asida
kaprolaktam ,
F arg‘ona
kim yoviy
to lalar
134
zavodida atsetat iplar, «N avoiyazot» birlashm asida n itro n ,
akril tolalari va hokazo. K elgusida respublika sanoat ta rm o q -
laridan to ‘g‘rid a n -to ‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hisobidan Ь а ф о
etiladigan N avoiy viloyatida am m iak va karbam id ishlab
chiqarish kom pleksini Ь а ф о etish, Q oraqalpo g‘iston R espub-
likasida sem ent zavodi qurish, T osh kent viloyatida turli m ato
va tikuvchilik m ahsulotlari, tayyor dori p rep aratlari ishlab
chiqarishni tashkil etish b o ‘yicha loyihalar tayyorlangan.
Do'stlaringiz bilan baham: |