Toshkent moliya instituti zulxumor toirovna abdalova zulxumor nazarovna tojiyeva

4.  Yoqilg i-energetika resurslari
Y oqilg‘i-energetika  resurslariga  neft, 
gaz, 
k o ‘m ir  va 
elektroenergiya  kiradi.  B ulardan  neft  konlari  F arg ‘ona  vodiy- 
sida, 
xususan, 
F arg ‘o n a 
viloyatining 
Shim oliy 
S o‘x, 
C h u n g 1 ara,  C him yo n.  S h o ‘rsuv,  A ndijon  viloyatining  Janubiy 
O lam ushuk,  P olvontosh  konlaridan  qazib  olinadi.  F arg ‘ona 
vodiysida 
X o‘jao b o d , 
Janubiy 
O lam ushuk, 
Shim oliy 
O lam ushuk,  P olvontosh,  X o‘ja  U sm on ,  X artu m   kabi  yangi 
konlar  topilgan  va  ishga  tushirilgan.  Janubiy  0 ‘zbekiston 
Surxondaryo  va  Q ashqadaryoda  yangi-yangi  neft  konlari 
(K okaydi,  L alm ikor  X audak.  U chqizil)  topilgan.  Shuningdek, 
S urxondaryo, 
N am an g a n  
viloyatlarida, 
Q oraqalpog‘iston 
Respublikasida  h am   neft  konlari  topilgan.  M uborak,  S h o ‘rtan , 
0 ‘rtabuloq  va  K o ‘kd um aloq  konlarida  neft-gaz  kondensati 
uchraydi. 
U styurt, 
B uxoro-X iva, 
Ja n u b iy -G ‘arbiy 
H isor, 
Surxondaryo,  F arg 'o n a  m intaqalari  neft  va  gaz  m avjud  b o ‘lgan 
beshta 
asosiy 
m in taqadir. 
O 'zbekiston da 
gaz 
va 
neft 
zaxiralarini 
izlab 
to pish 
darajasi 
h ozir 
30-32 
foizdan 
oshm asada,  gazning  aniqlangan  zaxirasi  m am lakat  ehtiyojini 
35,  neftniki  30  yil  m obaynida  qoplashga  yetadi.
Y oqilg'i-energetika  xom ashyosida  neftni  qazib  olish  va 
qayta  ishlash  ishJarining  jadallashuvi  1995-yilda  respublika 
neft  m ustaqilligiga  erishishiga  olib  keldi.  Buxoro  viloyatida 
joylashgan 
K o‘k dum aloq 
neft 
koni 
negizida, 
yirik 
Q orovulbozor  neftni  qayta  ishlash  zavodining  ishga  tushishiga 
sabab  boftdi.  Shuningdek,  Q orovulbozordan  30  km   m asofada 
yangi  K am alak  neft  koni  aniqlandi.  neft  bilan  baravariga  gaz 
konlari  h a m   respublika  tabiiy  xom ashyo  potensialida  m u h im  
o 'rin   tutadi.  Tabiiy  gazga  boyligi  jih atid an ,  O 'zbekiston 
dunyodagi  10  ta  davlatning  biri  hisoblanadi.  R espublikaning
102

---

Buxoro  va  Q ashqadaryo  viloyatlarida  tabiiy  gazning  yirik 
ko nlari  m avjud.  H ud ud im iz  tabiiy  gaz  zaxiralariga  ju d a  boy. 
H ozirgi 
davrda 
zaxirasi  ju d a  
katta 
b o ‘lgan  gaz 
koni 
Q ashqadaryo 
viloyatidagi 
S h o krto n  
koni, 
Buxoroning 
K o ‘k d u m alo q  k o n id a n   neft  bilan  birga  gaz  ajratib  olinadi.
G az  bilan  birga  k o ‘m ir  h a m   m u him   o ‘rin  tu tadi.  K o ‘m ir 
resursi  zaxirasi  5  m illiard,  balansdagi  zaxirasi  3  m illirad  to n n a - 
d a n   k o ‘p,  sh u n d an   u c h d a n   biri  to sh k o ‘m irdir.  Balansdagi 
zaxiradan  yihga  10  m illion  to n n a   qazib  olingan  taq d ird a,  300 
yilga  yetadi.  T oshkent  viloyatidagi  A ngren,  Surxondaryodagi 
S harg‘u n   va  Boysun  konlari  respublikaning  asosiy  k o ‘m ir 
konlari  hisoblanadi.  A ngren  k o ‘m iri  ochiq  usulda  150-250 
m e tr  chu qu rlikd an  qazib  olinadi.  U nin g  negizida,  A ngren 
G R E S i  ishlaydi.  Shuningdek,  bu  konning  yaroqsiz  qatlam idan 
o ‘nlab  m illion  to n n a  kaolin,  ohaktoshlar,  kvars  qum lar,  tosh 
qotish m alar  va  kam   uchraydigan  boshqa  elem en tlar  h a m   qazib 
olinm oqda.  Birgina  kaolin  xom ashyosidan  sopol,  olovga 
chidam li  buyum lar,  keram ik  qoplam alar,  pardozlash  plitkalari, 
ch in n i  va  fayans  buyum lari,  o ‘ta   pishiq  g ‘isht  va  boshqa 
m ahsu lo tlar  ishlab  chiqarish  m um kin.  Sharg‘u n   ko ni  600-800 
m e tr  balandlikdagi  to g ‘likda joylashgan,  qazib  olish  m urakkab, 
am m o  k o ‘m iri  sifatli.
B archa  yer  osti  va  yer  usti  boyliklarim izni  asrash,  u lam i 
him oya  qilish,  tejab  —  tergab  foydalanish,  kelajak  avlodga 
yetkazib  berish  shu  h u d u d d a  yashayotgan  h a r  bir  insonning 
burchidir.  Bu  b orada  0 ‘zbekiston  Respublikasining  «yer  osti 
boyliklari  to ‘g‘risida»  2000-yil  15-dekabrda  qabul  qilingan 
(yangi  tahrirdagi)  Q on un ining   aham iyati  katta.