O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

4.  O‘zbek adabiyoti tarixining taraqqiyot davrlari  
 
Davr  (vaqt  jihatidan)  chegaralari.  O‘zbek  mumtoz  adabiyotning  davriy  chegaralarini 
aniqlashda  biror  siyosiy  voqea  yoki  mashhur  hukmdorning  davlat  tepasiga  kelishi,  inqilobiy 
hodisalar  asos  qilib  olinishi  maqsadga  muvofiq  emas.  Badiiy  adabiyotning  chegaralari  ham 
adabiy  asarlar  asosiga  quriladi.  Barcha  turkiy  tildagi  manbalar  va  jahon  tillaridagi  ilmiy 
adabiyotlarning  tan  olishicha,  o‘zbek  (turkiy)  mumtoz  adabiyotining  nisbatan  shakllangan, 
e’tirof  etilgan  mashhur  namunasi  “Qutadg‘u  bilig”dir.  Shunga  ko‘ra  mumtoz  adabiyotning 
bevosita  shakllanish  davrini  Yusuf  Xos  Hojib  Bolosog‘uniy  asarining  tug‘ilishidan  belgilash 
lozim bo‘ladi. Uning umrini, taraqqiyot davrini esa yangi adabiyotning boshlanishi hisoblangan 
“Padarkush” (Behbudiy) dramasigacha kechgan davrni olishga to‘g‘ri keladi. Chunki “Qutadg‘u 
bilig”dan  “Padarkush”gacha  yaratilgan  barcha  adabiy-badiiy  asarlarda  yuqorida  tilga  olganimiz 
belgi-xususiyatlar  mujassam  etilgan.  Bu  oraliqdagi  asarlarda  til  birligi,  yozuv  birligi,  adabiy 
shakllar  (nasr  va  nazm)  va  janrlar  birligi,  hatto  she’riy  asarlarda  vazn  birligi  (aruz)  va  yagona 
qofiya tizimi (arab yozuvidagi harflar va harakatlar asosiga qurilgan) mavjud.