Гулистон давлат университети

 
9.2. ЖАМОАТЧИЛИК ФИКРИНИНГ ФУНКЦИЯЛАРИ. 
Жамиятни ривожланишида кенг жамоатчилик фикрига суяниш катта 
тарихий тажрибага эгадир. 
Қадим давлатчилик тарихидан келиб чиқиб, жамоатчилик фикри қуйидаги 
функцияларни бажариб келганлигининг шохиди бЎлишимиз мумкин. 
1. Директив, яъни қарорлар қабул қилишда жамоатчиликнинг 
иштироки. 
2. Консультатив - қарорларни щаётга тадбиқ этишда, хукм чиқаришда 
кенг жамоатчилик билан маслахатлашиши. 
3. Турли давлатлар ва нодавлат ташкилотларни иши устидан назорат 
Ўрнатишда. 
4. Экспрессив - яъни фавқулодда щодисаларнинг олдини олиш ва 
уларни бартараф этишда ва хоказо функцияларни бажаради. 
Нищоят, ифодаланиш шаклига кЎра жамоатчилик фикри икки хил - 
позитив (ижобий) ва негатив (салбий) функцияларни бажаради. Дарщақиқат, 
жамоатчилик Ўз фикрини доимо қЎллаб - қувватлаш ва аксинча, инкор этиш, 
қоралаш кЎринишида билдириши мумкин. Субъект ижтимоий жараёнларда 
онгли иштирок этишга тайёрлигини билдирган тақдирда жамоатчилик фикри 
позитив, агар субъект норозилик билдириб, щеч бир щаракатни содир 
қилмаган тақдирда негатив вазифани бажаради.
Мамлакатнинг ривожланиши, дунёда Ўз Ўрни ва мавқеига эга бЎлиши учун 
жамоатчиликнинг фикри, ислощотларга муносабати, уларнинг бошқарувдаги 
иштироки, хукумат қарорларини назорат қилиб бориши жуда мущимдир. 
Биз давлат идоралари устидан жамоатчиликнинг назоратини Ўрнатишга 
эриша олмасак, порахЎрлик, қонунбузарлик, Ўз мансабини суиистеъмол 
қилиш каби иллатларни таг-томири билан тугатишнинг имкони бЎлмайди. 
Бунга эришиш учун энг аввало жамоатчилик вакилларининг сиёсий, 
ижтимоий савиясини Ўстириш керак. Щар бир фуқаро Ўз щуқуқини яхши 
билиши ва уни щимоя қила олиши зарур. Одамларни щуқуқий маданият, 
щуқуқий онг, щуқуқий билимлар билан қуроллантириш асосий вазифалардан 
бири бЎлиши шарт. Токи, жамиятнинг щар қайси аъзоси Ўз щуқуқи, Ўз 
бурчи ва маъсулиятини пухта билмас экан, уни хаётий эщтиёж сифатида 
англамас экан, бизнинг ислощот, янгиланиш щақидаги барча саъйи-
щаракатларимиз бесамар кетаверади. Щаётимизда қонун талаблари 
бузилишига асосий сабаб-ижтимоий ташкилотлар, нодавлат ташкилотлар, 
мащалла, аёллар, ёшлар ва бошқа жамоат бирлашмаларининг щаётимизга 
таъсири ва Ўрни етарли даражада шаклланмагани билан изощлаш мумкин. 
Щуқуқий, нодавлат ташкилотлари устидан назорат Ўрнатишда, жамоатчилик 
ва ижтимоий ташкилотлар билан бирга, авваломбор фуқаролар ва 

---

89 
жамоатчилик эркин фикрини ифода этувчи оммавий ахборот воситалари иш 
олиб бориши, щақиқат ва адолат учун курашга қаттиқ бел бо\лаши лозим. 
Жамоатчилик назоратининг туб мощияти шулким, жамоатчиликнинг 
амалга оширилаётган ислощотлар суръатини, уларнинг сифатини, 
ислощотларнинг бошида турган ращбарларнинг \айратини, лаёқатини 
щолисона Ўрганиб, ютуқларини эътироф қилиб, камчилигини рЎй-рост очиб 
ташлашимиз керак. Келажакда давлат органларининг айрим ваколатларини
босқичма-босқич, 
аста-секинлик 
билан 
нодавлат 
ташкилотларга, 
фуқароларнинг Ўзини-Ўзи бошқариш органларига бериб бориш лозимлигини 
щаётнинг Ўзи яққол кЎрсатмоқда. Бевосита жамоатчилик фикри асосида 
амалга ошадиган жараёнлардан бири сайловлардир. Халқ сайловда ил\ор, 
етук ва Ўзида таассурот қолдирган ращбарни, лидерни танлаб олишга имкон 
беради. Сайловлар халқни бошқара олмайдиган, лоқайд ращбарлардан воз 
кечишга, щар томнлама етук, ил\ор \ояларни ол\а сурувчи, жамиятнинг 
ривожланишига Ўз щиссасини қЎшувчи ращбарларни қЎллаб-кувватлашга 
катта ёрдам беради. Иқтисодиётнинг ривожланишида, жамиятда адолат ва
демократиянинг қарор топишида турли хил жамоатчилик ташкилотларининг 
Ўрни жуда каттадир. Агар нодавлат ташкилотлар, ижтимоий ташкилотлар, 
ёшлар ва бошқа жамоат бирлашмаларини щаётимизга таъсири қанчалик 
кучли бЎлса ва Ўз Ўрнига эга бЎлса демократик, щар томонлама 
ривожланган давлатнинг қарор топиши шунчалик тезлашади. Масалан: 
СССРни тарқалиши ёки уни са\лаб қолиш масаласи кенг жамоатчилик фикри 
асосида - Реферундум натижаларига биноан щал қилинди. 
Б) Ўзбекистон Президенти И.Каримов Президентлик муддатини Олий 
мажлис депутатлари иши билан мувофиқлаштириш масаласи щам 
Референдум орқали жамоатчилик фикрини Ўрганган щолда ваколати 2000 
йилга қадар узайтирилди. 
В) Конституция ва бошқа қонунларнинг қабул қилиниши жараёнлари щам 
жамоатчилик мущокамасидан сЎнг Ўзгартиришлар киритилгани щолда 
амалга оширилади. 
Г) Суд жараёнларида щам щамиша жамоатчилик вакили суд маслащатчиси 
сифатида иштирок этади ва х.к.