27
Tiykarǵı bólim
Biologiyanıń tekseriw obekti ósimlikler,
haywanlar, zamarrıqlar,
mikroorganizmler, adamlar olardıń organ, toqıma, kletka hám kletka
komponentleri dúzilisi, atqaratuǵın xızmeti, ximiyalık quramı, olarda bolatuǵın
processler hámde organizmniń jeke hám tariyxıy rawajlanıwı olardıń sırtqı ortalıq
penen baylanısı esaplanadı.
Biologiya pániniń sisteması. Biologiya tábiyat pánleri qatarına kiredi. Ol bir
neshe bólimlerge bólinedi. Botanika - ósimlikler,
zoologiya - haywanlar
haqqındaǵı ilim ekenligi belgili. Anatomiya - organizm hám olardın organlar
sistemasının dúzilisi hám formasın úyrenedi. Fiziologiya - organizm hám ayrım
organlar olardın tirishilik funktsiyaların tekseredi. Sistematika - ósimlik hám
haywanlardın sistematikalık toparları hám olardın óz-ara tuwısqanlıq qatnasıqları
haqqında ilim. Palentologiya - qazılma haldagı organizmlerdi, embriologiya bolsa
embrionnıń rawajlanıwın úyrenedi.
Botanika páni boyınsha
Tómen dárejeli ósimlikler menen joqarı dárejeli ósimliklerdiń
ayırmashılıqları. Tómen dárejeli ósimliklerdiń klassifikaciyası.
Bakteriya kletkasınıń dúzilisi, tiykarǵı belgileri. Bakteriyalardıń tarqalıwı
hám áhmiyeti. Bakteriyalardıń sistematikası. Topıraqtı azot penen bayıtıwshı
bakteriyalar. Azıq-awqat ónimlerin buzatuǵın bakteriyalar.
Suw otlarınıń dene dúzilisi. Suw otlarınıń kóbeyiw jolları. Kók jasıl suw
otlarınıń dene dúzilisi, klassifikaciyası, kóbeyiw jolları. Qızıl, diatom, qońır
suw otlarınıń dene dúzilisi, klassifikaciyası, kóbeyiw jolları. Suw otlarınıń
tábiyattaǵı hám adam tirishiligindegi áhmiyeti.
Joqarı dárejeli ósimlikler. Joqarı dárejeli ósimliklerdiń kelip shıǵıwı.
Moxlardıń dúzilisi.
Paportniklerdiń jınıssız hám jınısıy buwınlarınıń retlenip kóbeyiw tártibi.
Silekeyli, bazidiyalı zamarrıqlarǵa ulıwma xarakteristika. Oomicetler
klassına
xarakteristika, dene dúzilisi, qásiyetleri, kóbeyiwi. Zigomicetler klasına
ulıwma xarakteristika. Askomicetler klasınıń áhmiyetli wákilleri.
Lishayniklerdiń dene dúzilisi, áhmiyeti.
Orta Aziyada botanikaǵa baylanıslı ilimiy izertlewler. Magnoliyalılar klasına
ulıwma xarakteristika. Lyutikler klasınıń ózine tán ózgeshelikleri.
Roza gúlliler tuxımlasınıń wákillerine xarakteristika. Sobıqlılar tuxımlasınıń
wákilleriniń vegetativ hám generativ organlarınıń dúzilisi. İyt júzimler
tuxımlasınıń wákillerine xarakteristika.
Astragúlliler tuxımlasına ulıwma xarakteristika.
Bir úlesliler yamasa liliya gúlliler klasına ulıwma xarakteristika.
Ósimliklerdiń kóp túrliligi. Jasıl hám jasıl emes ósimliklerdiń tábiyattaǵı hám xalıq
xojalıǵındaǵı áhmiyeti.
Ósimlikler anatomiyasınıń rawajlanıwınıń qısqasha tarıyxı.
Kletkanıń dúzilisin úyreniwdegi házirgi metodlar. Kletkanıń ashılıw tarıyxı
hám ósimlik kletkasınıń dúzilisi.
28
Kletkanıń submikroskoplıq dúzilisi, citoplazmanıń háreketi. Kletka
yadrosınıń morfologiyalıq dúzilisi, hám ximiyalıq quramı.
Ósimliklerdiń jeke rawajlanıwındaǵı meyozdıń áhmiyeti.
Plastidlerdiń túrleri.
Xloroplast, leykoplast, xromoplastlar.
Kletkada
uglevodlardıń toplanıwı hám onıń áhmiyeti.
Fermentler, gormonlar, antibiotikler hám olardıń áhmiyeti. Kletka qabıǵınıń
submikroskoplıq dúzilisi.
Toqımalar tuwralı túsinik. Toqımalardı klassifikaciyalaw principleri.
Mexanikalıq toqımalar, ótkiziwshi toqımalar, assimilyaciyalıq toqıma, bólip
shıǵarıwshı toqıma.
Tamırdıń anatomiyalıq, morfologiyalıq dúzilisi. Tamırdıń túrleri.
Paxaldıń morfologiyalıq dúzilisi, túri ózgergen paxallar. Eki úlesli
ósimliklerdiń paxalınıń anatomiyalıq dúzilisi. Bir úlesli ósimliklerdiń paqalınıń
anatomiyalıq dúzilisi. Japıraqtıń morfologiyalıq dúzilisi hám fiziologiyalıq
qásiyetleri.
Ósimliklerdiń kóbeyiwi. Jınıslı, jınıssız kóbeyiw. Gúldiń dúzilisi. Ayırım
jınıslı hám qos jınıslı gúller.
Shańlanıw túrleri. Ósimlikler fiziologiyasınıń rawajlanıw tariyxı, tiykarǵı
baǵdarlamaları hám wazıypaları. Ósimlik kletkasınıń fiziologiyası hám
bioximiyası. Kletkanıń ximiyalıq quramı. Kletka organoidlarınıń dúzilisi hám
atqaratuǵın xızmeti.
Ósimlik tirishiligindegi suwdıń áhmiyeti. Ósimliktiń suwdı alıwı hám bólip
shıǵarıwı. Ósimlik denesinde suwdıń háreketi.
Fotosintez processi hám onıń tábiyattaǵı áhmiyeti. Ósimlik japıraǵındaǵı
xlorofill payda bolıw shártleri. Dem alıw waqtında gazlerdiń almasıwı.
Ósimliklerdiń mineral awqatlanıwında áhmiyetli elementler. ósimliklerdiń
tamırı arqalı mineral awqatlıq zatlardı alıwı hám háreketi.
Ósimliklerdiń ósiwi hám oǵan tásiri. Ósimliklerdiń háreketi. Tropizm.
Ósiwdi tezletiwshi hám toqtatıwshı fiziologiyalıq aktiv zatlar. Ósimliklerdiń
rawajlanıwı. Ósimliklerdiń sırtqı tásirlerge shıdamlılıǵı hám oǵan beyimlesiwi.
Ósimliklerdiń suwǵa bolǵan talabına qaray gruppaları.
Ósimlik kletkasınıń haywan kletkasınan ayırmashılıǵı. Ósimlik toqıması
hám organları. Ósimlik kletkasındaǵı xromosoma. Amitoz. Mitoz.
Mikrobiologiya iliminiń tábiyattaǵı ornı. Mikrobiologiya iliminiń úyreniw
obekti hám tarawları. Ózbekstan Respublikasında mikrobiologiya iliminiń házirgi
jaǵdayları.
Mikrobiologiyalıq óndiristiń ximiyalıq óndiriske salıstırǵanda abzallıǵı.
Mikroorganizimlerdiń adam tirishiligindegi áhmiyeti. Mikrobiologiyanıń basqa
ilimler menen baylanısı.
Ózbekstan Respublikasında mikrobiologiyanıń rawajlanıw dárejesi hám
oǵan úles qosqan ilimpazlar. Biologiyalıq tóginlerdi paydalanıw. Xlorellanıń
biologiyası. Biologiyalıq tóginlerdiń topıraq strukturasına tásiri. Ózbekistanda
xlorellanı ósiriwdegi jetiskenlikleri. Awqat ushın paydalanatuǵın zamarrıqlar.
Zamarrıqlardıń insaniyat turmısına keltiretuǵın zıyanı.
