Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

Yer tuzish 
turlari 
is
ti
q
b
o
lg
a 
mo
‘l
ja
ll
an
ga
n 
y
er 
n
u
zi
sh
 
 
lo
y
ih
al
as
h
 o
ld
id
an
 
y
er 
n
u
zi
sh
 
 
xo
‘j
al
ik
larar
o 
yer 
n
u
zi
sh
 
 
ich
ki
 x
o‘
jal
ik
 yer 
tu
zi
sh
 

---

58 
 
 
(xo‘jaliklararo yoki ichki xo‘jalik) yoki qaratilmaganligi (istiqbolli, loyihaoldi) va 
boshqa jihatlari bilan farq qiladi. 
Yer  tuzish  ishlari  davlat  byudjeti  hisobidan  bajariladi.  Qishloq  xo‘jalik 
yerlarini  tashkil  qilish,  yerlarni  yaxshilash  hamda  muhofaza  qilish,  yeroziyaga 
qarshi      melioratsiya  tadbirlarini    moliyalashtirish  yuridik  va  jismoniy  shaxslar 
hisobidan bajarilishi mumkin. 
Yer  tuzish  tartibida  yerlardan  foydalanish  va  ularni  muhofaza  qilish  bilan 
bog‘liq boshqa loyihalar ham ishlab chiqilishi mumkin. 
Yer tuzish tarkibida topografiya-geodeziya, kartografiya, tuproq, agrokimyo, 
geobotanika jihatdan tarixiy-madaniy va boshqa yo‘nalishlarda tekshirishlar hamda 
izlanishlar olib borish nazarda tutiladi. 
Yer tuzishga taalluqli bo‘lgan ishlarning bajarilishini yer tuzish jarayoni deb 
yuritiladi. Yer tuzish jarayonida barcha  amaliy, bir-biriga bog‘liq, bir-birini taqozo 
etadigan protsessual harakatlar  bajariladi. 
Yer  tuzish  jarayoni  deganda,  alohida  yer    tuzish  harakatlarini  bajarishning 
umumiy tartibi tushiniladi. O‘zbekistonda yer tuzish quyidagi belgilardan iborat: 

 
yer tuzishni o‘tkazish to‘g‘risida ariza berish; 

  yer tuzish loyihasini tayyorlashga oid tashkiliy ishlar; 

  yer tuzish loyihasini tayyorlash; 

 
loyihani ko‘rib chiqish va uni tasdiqlash; 

 
loyihani naturaga (joyning o‘ziga) ko‘chirish; 

  yer tuzish hujjatlari va matyeriallarini rasmiylashtirish va berish; 

  yer  egalari,  yerdan  foydalanuvchilar  va  ijarachilar  tomonidan  yer  tuzish 
loyihalarining  amalga  oshirilishi  ustidan  yer  tuzishning  tarkibiy  qismi  bo‘lgan 
mualliflik nazoratini olib borish. 
 
Yer  tuzish  loyihasini  tuzish  o‘zining  mazmuni  va  ahamiyati  jihatidan  yer 
tuzish  jarayonining  asosiy  bosqichi  hisoblanadi.  Chizma  (loyiha  rejasi)  va  matn 
qismlaridan  iborat  bo‘lgan  yer  tuzish  loyihasi  bu  bosqichda  asosiy  yuridik  hujjat 
hisoblanadi. Loyihada yer tuzish ob’ektining xususiyatlari inobatga olingan holda 

---

59 
 
 
yerdan  foydalanish  iloji  boricha  oqilona  va  samarali  foydalanish  iqtisodiy 
asoslantiriladi va ishlab chiqiladi. 
 
Yer tuzish loyihalari tegishli yer egalari, yerdan foydalanuvchilar, ijarachilar 
ishtirokida  va  vakolatli  davlat  organlarining  tasdig‘idan  so‘ng  belgilangan 
namunadagi  chegara  belgilari  bilan  yer  uchastkasi  va  dalaning  chegaralari 
ko‘rsatilgan  holda  naturada  (joyning  o‘ziga)  o‘tkaziladi.  Yer  tuzish  tartibida 
belgilangan  hududni  tashkil  etish  mulkdorlarga,  yer  egalariga,  yerdan 
foydalanuvchilarga va ijarachilar uchun majburiy hisoblanadi. 
 
Loyihani  tasdiqlash  bosqichi  yer  tuzish  jarayonlarining  bajarilishi  va 
loyihani natura(joyning o‘zi)ga o‘tkazishni amalga oshirishga asos bo‘lib, loyihani 
tasdiqlagan davlat organining qarori (farmoyishi) hisoblanadi. 
 
Tasdiqlangan  yer  tuzish  loyihasi  chegaralarini  belgilash  orqali  natura 
(joyning  o‘zi)ga  ko‘chiriladi.  Yer  tuzish  loyihasini  naturaga  ko‘chirishda 
manfaatdor  mulk  egalarining  vakillari,  yerdan  foydalanuvchilar,  ijarachilar 
qatnashadilar.  Bajarilgan  ish  belgilangan  tartibdagi  akt  va  ko‘chirish 
chegaralarining ish chizmalari ilova qilingan holda rasmiylashtiriladi. 
Tasdiqlangan  va  naturaga  o‘tkazilgan  yer  tuzish  loyihalariga  asosan 
mulkdorlarga,  yer  egalariga  va  yerdan  foydalanuvchilarga  yerga  nisbatan  mulk 
huquqi,  yerga  egalik  qilish  huquqi  va  yerdan  foydalanish  huquqi  davlat 
guvohnomalari (aktlari) beriladi. Shuningdek loyiha hujjatlari va boshqa yer tuzish 
hujjatlari ham beriladi.