Abuzalova M



Download 1,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet181/186
Sana31.07.2021
Hajmi1,77 Mb.
#133428
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   186
Bog'liq
tilshunoslikka kirish

Fonetik  tamoyil.  Bu  orfografiyaga  xos  asosiy  mavqe  egallovchi 
prinsiplardan  bo`lib,  unga  ko`ra  so`zlar  talaffuz  qilinishiga  mos  ravishda 
yoziladi.So`zshakllarning    talaffuz  etilishida  yuz  bergan  fonetik  o`zgarishlar 
hisobga  olinadi.  Chunonchi,  yurak-yuragi,  yurakka,  son-sana,  sanoq,  sanog`i, 
qishkoq-qishlogim, qishloqqa kabi. Demak, fonetik prinsipda so`zning aytilishi 
bilan  yozilishi  bir-biriga  mos  keladi.  Jo`nalish  kelishigi  qo`shimchasi  [-ga], 
sifatdosh  shaklini  hosil  qiluvchi  qo`shimcha  [-gan],  chegara  ma`nosini 
ifodalovchi  murakkab  affiks  [-gacha],  payt  va  maqsad  ravishdoshi  shaklini 
yasovchi  [-gach],  [-guncha],  [-gani],  ozaytirma  sifatni  hosil  qiluvchi  [-gina] 
kabi  affikslar  o`zak-negizi  k,  q  undoshlari  bilan  tugagan  so`zlarga 
qo`shilganda, muayyan so`zshakllari fonetik tamoyil asosida yoziladi. Masalan, 
terakka,  buloqqa,  ekkan,  boqqan,  eshikkacha,  quloqqacha,  ayriliqqacha, 
zerikkach,  chiqqan,  tikkuncha,  taqquncha,  yoqqani,  chekkani,  kichikkina, 
iliqqina va h.k. 
 
Fonetik  prinsipga  asoslangan  imlo  qoidalari  boshqa  tillarda  ham  uchraydi. 
Jumladan,  turkiy  tillar  oiilasiga  kiruvchi  uyg`ur  tili  imlo  qoidalari  uchun  bu 
tamoyil etakchi o`rinda turadi: maktevi (maktabi ), epkaldi (olib keldi ) kabi. 
Rus tilidagi  [без-], [воз-], [из-], [раз-]  prefikslari  jarangsiz undoshlar  bilan 
boshlanubchi  o`zak-negizlarga  qo`shilganda,  ko`pincha,  fonetik  o`zgarishga 
uchraydi va bu imloda ham o`z aksini topadi:  без+ срочный = бессрочный,  
без+печный=беспечный, 
без+толковый=бестолковый, 
без+платно= 
бесплатно;  воз+принять=воспринять,  из+писать=исписать,  раз+цвести  = 
расцвести.  Shuni  eslatib  o`tish  lozimki,  na  o`zbek  tili  uchun,  na  rus  tili  uchun 
fonetik prinsip asosiy orfografik tamoyil vazifasini o`tamaydi. Uyg`ur tili, belarus 
tili orfografiyalarida bu tamoyilga ko`proq amal qilinadi. 

Download 1,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   186




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish