Microsoft Word ihyo qalb ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
111
bir marta xilof qilsa, boshqalar o‘zini bilmaganlikka solmog‘i, kamchiligini ochmasligi 
kerak. U qilgan ayb ishga boshqa kishining ham jur’at eta olishi unga bildirilmaydi. 
Ayniqsa, bola aybini berkitsa, uni bildirmaslikka urinsa, boshqalar ham shunday yo‘l 
tutgani bildirilmaydi (bu ishni hamma ham qilishi mumkin, degan tasavvurga bormasligi 
uchun shunday qilinadi). Chunki buni bilish ehtimol unga jasorat bag‘ishlar. Hatto 
keyinchalik aybining ochilib ketishiga parvo qilmay qo‘yadi. Mana shu holda aybini 
ikkinchi bor takrorlasa, boshqa kishiga bildirmasdan uni koyish va juda katta ish qilib 
qo‘yding, deyish lozim. Yana ikkinchi bor bunday ishga qaytishdan saqlan, bunday 
qilayotganing bilinib qolsa, odamlarning orasida sharmanda bo‘lasan, deyish kerak. 
 
Unga hamma vaqt do‘q-po‘pisa qilinavermaydi, chunki koyish eshitish, xunuk ishlarni 
qilish unga yengil tuyulib qoladi, qalbidan gapning ta’siri tushib ketadi. Ota bolasi bilan 
birga bo‘ladigan so‘zlashish haybatini saqlasin va bolasini doim emas, balki ba’zi 
vaqtlarda koyib tursin. Ona esa uni otangga aytaman, deb qo‘rqitsin, uni yomonliklardan 
shu bilan qaytarsin. 
 
Uni kunduzi uxlashdan man qilsin, chunki bu dangasalik keltiradi. Kechasi uxlashdan esa 
man qilinmaydi, lekin yumshoq to‘shaklarda yotqizmasin. Shunda uning a’zolari 
mustahkam bo‘ladi, badani semirib ketmaydi va o‘zini ovqatdan tiyishga muhtoj 
bo‘lmaydi. Yotishda, kiyishda dag‘alroq narsalarga odatlantirsin. Yana go‘dakni 
yashirincha qiladigan har bir ishidan man etish lozim. Chunki bola bir ishni yashirib 
qiladigan bo‘lsa, albatta uni yomon ish, deb e’tiqod qiladi. Shunday paytda man qilinsa, 
yomon ishni tark etadi. Kunduzi ba’zan dangasalik g‘olib kelmasligi uchun yurish, 
harakatlanish, jismoniy tarbiya qilish odatlantiriladi. Badanini ochib yubormaslik, tez 
yurmaslikka o‘rgatiladi. Qo‘lini butkul tashlab ham yurmaydi, ko‘kragiga qo‘yib oladi. 
Tengdoshlariga ota-onasi ega narsalar yo yeydigan, yo kiyadigan narsalar yoxud lavhi 
va siyohdonlari bilan faxrlanishdan qaytariladi. Balki kamtarlik va atrofidagi har bir 
kishini hurmat qilish, ular bilan gaplashganda muloyim bo‘lish odat qildiriladi. Boylarning 
bolalaridan unga chiroyli bo‘lib ko‘ringan narsalarni olish man qilinadi. Balki unga 
buyuklik olishda emas, berishda ekani uqtiriladi. Albatta olish pastkashlik va xasislikdir, 
garchi kambag‘alning bolalari olsa ham. Ta’ma qilish va olish pastkashlik va xorlik ekani 
hamda bu itning odati ekani uqtiriladi. Chunki it bir luqmani kutib, unga ta’ma qilib 
dumini likillatib turadi. 
 
Yana bolalarga tilla-kumushni yaxshi ko‘rish, ularni orzu qilish yomon ko‘rsatiladi. Ular 
tilla-kumushdan ilon-chayondan ko‘ra ko‘proq ehtiyot bo‘lishga chaqiriladi. Chunki tilla-
kumushni yaxshi ko‘rish, ularni orzu qilish ofati bolalarga zaharlarning ofatidan ham 
zararliroqdir. Hatto kattalarga ham shundaydir. Yana o‘tirgan joyida tuflamaslik, burun 
qoqmaslik, boshqalarning oldida esnamaslik, birovga orqa o‘girib o‘tirmaslik, bir oyog‘ini 
ikkinchisiga chalishtirib o‘tirmaslik, kaftini jag‘i tagiga qo‘ymaslik, bilagi bilan boshini 
suyamaslikka odatlantirish lozim. Chunki bular dangasalik belgisidir. Unga qay holatda 
o‘tirish o‘rgatiladi, ko‘p gapirish behayolikka dalolat qilishini, u pastkashlar 
farzandlarining ishi ekani bildirib qo‘yiladi. Yana unga xoh rost, xoh yolg‘on bo‘lsin, 
birdaniga qasam ichish ham man etiladi, sababi u qasam ichishga kichkinaligidan 
odatlanib qolmasin. Oldin gap boshlashdan qaytariladi. Faqat javob qaytarishga yoki 
savolga yarasha gapirishga odatlantiriladi. O’zidan katta kishi gapirgan paytda e’tibor 
bilan tinglash, o‘zidan yuqori kishi uchun o‘rnidan turish, unga joyni berish, uning oldida 
uyalishga o‘rgatiladi. Behuda va xunuk so‘zlarni aytish, la’natlash, so‘kish, tillarida doim 
xunuk so‘zlar bo‘ladigan bolalarga qo‘shilishdan qaytariladi. Chunki bu odatlar yomon 

---

Ihyou ulumid-din (Qalb kitobi). Abu Homid G’azzoliy