Кодекси Ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Моддаи 42. Зарурати ниҳоӣ 
1) Дар ҳолати зарурати ниҳоӣ, яъне барои рафъи хавфи бевосита ба ҳаёт, саломатӣ ва ҳуқуқу 
манфиатҳои қонунии ин шахс ё 
шахсон
и дигар, манфиатҳои ҷомеа ё давлат таҳдидкунанда 
расонидани зарар ба манфиатҳое, ки ҳамин Кодекс муҳофизат мекунад, агар рафъи ин хавф бо 
воситаҳои дигар номумкин бошад ҷиноят ҳисоб намешавад, агар зимнан зарурати ниҳоӣ аз ҳад 
нагузашта бошад, 
2) Расонидани зараре, ки ба хусусияту дараҷаи хавфи таҳдидкунанда ва ҳолатҳои рафъи хавф 
баръало мувофиқ набуда, дар натиҷа ба манфиатҳои қонунан муҳофизатшаванда баробари зарари 
пешгиришуда ё аз он бештар зиён оварда шуда бошад, он аз ҳад гузаронидани зарурати ниҳоӣ 
эътироф мешавад. Чунин азҳадгузаронӣ танҳо дар ҳолати қасдан расонидани зарар боиси ҷавобгарӣ 
мегардад. 
3) Ҳангоми арзёбии қонунӣ будани кирдори дар ҳолати зарурати ниҳоӣ содиршуда хусусияту 
дараҷаи хавфи рафъшаванда, воқеят ва наздикии фаро расидани он, имконияти воқеии шахс дар
мавриди пешгирӣ намудани он, вазъи рўҳии ў дар ҳолати бамиёномада ва ҳолатҳои дигар ба назар 
гирифта мешаванд. 
Моддаи 43. Маҷбуркунии ҷисмонӣ ё рўҳӣ 
1) Расонидани зарар ба манфиатҳои бо ҳамин Кодекс муҳофизатшаванда дар натиҷаи 
маҷбуркунии ҷисмонӣ ё рўҳӣ, агар дар натиҷаи чунин маҷбуркунӣ шахс ҳаракати (беҳаракатии) 
худро идора карда натавонад, ҷиноят ҳисоб намешавад. 
2) Масъалаи ҷавобгарии ҷиноятӣ барои расонидани зарар ба манфиатҳои бо ҳамин Кодекс 
муҳофизатшаванда дар натиҷаи маҷбуркунии рўҳӣ, инчунин дар натиҷаи маҷбуркунии ҷисмонӣ, ки 
дар асари он шахс имконияти идора кардани амали худро нигоҳ доштааст, бо дарназардошти 
муқаррароти моддаи 42 ҳамин Кодекс ҳал мешавад. 

---

Моддаи 44. Таваккали асоснок 
1) Расонидани зарар ба манфиатҳои бо ҳамин Кодекс муҳофизатшаванда ҳангоми таваккали 
асоснок ҷиҳати ноил шудан ба мақсади барои ҷомеа фоиданок ҷиноят ҳисоб намешавад. 
2) Таваккал дар ҳолате асоснок эътироф мешавад, ки агар ноил шудан ба мақсади мазкур бо 
ҳаракати (беҳаракатии) ба таваккал марбутнабуда номумкин бошад ва шахсе, ки ба таваккал роҳ
додааст, барои пешгирӣ намудани зарар ба манфиатҳои бо ҳамин Кодекс муҳофизатшаванда 
тамоми чораҳои заруриро андешида бошад. 
3) Агар таваккал баръало бо таҳдиди ҳалокати одамон , фалокати экологӣ ё офати ҷамъиятӣ 
алоқаманд бошад, он асоснок эътироф карда намешавад.