Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

Geoaxborot texnologiyalar 
Hozirgi  kunda  yangi  axborot  texnologiyalarining  talablariga  ko„ra, 
elektron  kartada  axborotni  tasvirlash  zarurati  bilan  bog„liq  bo„lgan, 
ko„plab  boshqaruv  tizimlari  yaratilmoqda  va  faoliyat  ko„rsatmoqda. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
87 
 
Ularga quyidagilarni keltirish mumkin: 
 geoaxborot tizimlari; 
 hududiy boshqaruv tizimlari; 
 loyihalash tizimlari; 
 harbiyga mo„ljallangan tizimlar va boshqalar. 
Bu  tizimlar  biror  bir  amaliy  muhitda  (geografik,  iqtisodiy  va 
boshqalar) faoliyat ko„rsatayotgan texnik va ijtimoiy tizimlar faoliyatini 
boshqaradi. 
Biror  bir  vaziyatni  kompyuter  ekranida  grafik  taqdim  etish 
deyilganda,  turli  grafik  namunalarning  tasvirlanishi  tushuniladi. 
Geoaxborot  ko„rinishlarni  amalga  oshirishda  asosiy  muammo  aniq 
predmet  sohasini  formal  bayon  etishning  qiyinligi  va  uni  elektron 
kartada tasvirlash hisoblanadi. 
Shunday qilib, geoaxborot texnologiyalar amaliyotga fazoviy-vaqtli 
ma‟lumotlar  bilan  ishlashning  usul  va  vositalarini  keng  tadbiq  qilish 
uchun  mo„ljallangan.  Bunda  ma‟lumotlar  elektron  kartalar  videotizimi 
va  turli  toifa  foydalanuvchilar  uchun  turli  xil  axborotlarga  ishlov 
berishga yo„naltirilgan vositalarini taqdim etadi. 
Geoaxborot  texnologiyalarning  geometrik  axborotni  o„z  ichiga 
olgan  va  fazoviy  aspektlarini  aks  ettiruvchi  ma‟lumotlari  asosiy  sinfi 
koordinata  ma‟lumotlari  hisoblanadi.  Koordinata  ma‟lumotlarining 
asosiy  turlari:  nuqta  (tugunlar,  cho„qqilar),  chiziq  (ochiq),  kontur  (berk 
chiziq),  poligon  (maydon).  Amaliyotda  real  obyektlarni  qurish  uchun 
ko„plab ma‟lumotlardan foydalaniladi (masalan, osilgan bo„g„in, normal 
bo„g„in,  qoplash,  qat  va  h.k.).  Geoaxborot  texnologiyalarni  qo„llash, 
ma‟lumotlarni  fazoviy  taqdim  etish  uchun  asosiy  grafik  muhit 
hisoblanadi. Uning asosini vektorli va rastorli (katakli) modellar tashkil 
etadi. 
Geoaxborot  tizimlarni  loyihalashning  asosiy  jihati  modelning 
o„lchamliligi  hisoblanadi.  Geoaxborot  tizimlarda  ikki  (2D)  va  uch  (3D) 
o„lchamli  koordinatalar  modelidan  foydalaniladi.  Ikki  o„lchamli 
modellardan  elektron  kartalar  qurishda,  uch  o„lchovli  modellardan  esa, 
geologik  jarayonlarni  modellashtirishda,  injenerlik  qurilmalarini 
loyihalashda (suv omborlari, to„g„onlar, karyerlar va h.k.) foydalaniladi. 
Geoaxborot  texnologiyalar  elektron  kartalar  tuzishda,  shahar 
xo„jaligi,  davlat  yer  kadastri,  ekologiya,  iqtisod  sohalarida,  harbiyga 
mo„ljallangan maxsus tizimlarda keng qo„llaniladi. 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
88