Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

Mijoz-server  arxitekturasi  komponentalarni  bo„lish  va  ko„proq 
samarali faoliyat ko„rsatadigan joylarga joylash yo„li bilan fayl-serverli 
ilovalarda yuzaga keladigan muammolarni yechishga yo„naltirilgan. 
Mijoz-server  arxitekturasining  o„zgachaligi  SQL  (Structured  Query 
Language)  tarkiblangan  so„rovlar  tilidagi  so„rovlarni  tushinuvchi  va 
axborotlarni  qidirish,  saralash  va  agregirlashni  bajaruvchi  berilganlar 
bazasining ajratilgan serverlaridan foydalanish hisoblanadi. 
Berilganlar  bazasi  serverlarining  farqlanuvchi  tomoni  –  berilganlar 
bazasi tarkibi, berilganlar yaxlitligiga cheklanishlar, formatlar va hattoki 
so„rov  yoki  dasturdagi  hodisalar  bo„yicha  berilganlarga  ishlov  berish 
serverli 
jarayonlari 
yozilgan 
berilganlar 
ma‟lumotnomasining 
mavjudligidir.  Bunday  ilovalarda,  sifatida  ishlov  berish  muloqoti  va 
mantiqidan  tashqari,  berilganlarning  relyatsion  modeli  va  u  bilan 
bog„langan  berilganlar  bazasiga  so„rovlar  uchun  SQL-operatorlar 
to„plami ishlab chiqish obyekti hisoblanadi. 
Mijoz-server  konfiguratsiyalarining  ko„pchiligi  ikki  darajali 
modelni qo„llaydi, bunda mijoz server xizmatlariga murojaat qiladi.  PS 
va  PL  muloqot  komponentalari  uchun  mijozda  joylashadi.  Ular  grafik 
interfeysni  ta‟minlash  imkonini  beradi.  Berilganlarni  boshqarish 
komponentalari  (DS,  FS)  serverda  joylashadi,  muloqot  (PS,  PL)  va 
mantiq  (BL,  DL)  –  mijozda.  Mijoz-server  arxitekturasining  ikki  darajali 
aniqlanishi aynan shu talqindan foydalanadi, BBBT-serverda. 
Bunday  sxema  serverga  kam  talablar  qo„yadi.  U  eng  yaxshi 
mashtablashtirish  imkoniyatiga  ega.  Ammo,  berilganlar  bazasi  bilan 
katta  o„zaro  bog„lanishni  chaqiruvchi  murakkab  ilovalar  ham  mijozni, 
ham tarmoqni katta yuklantirishi mumkin. 
SQL-so„rov  natijalari  ishlov  berish  uchun  mijozga  qaytishi  lozim, 
chunki  u  yerda  qaror  qabul  qilish  mantiqi  joylashgan.  Bunday  sxema 
turli  mijoz  bo„g„inlariga  sochilgan  ilovalarni  administratorlash  uchun 
qo„shimcha  qiyinchiliklarga  olib  keladi.  Tarmoqdagi  yuklanishni 
qisqartirish 
va 
administratorlashni 
soddalashtirish 
uchun 
BL 
komponentni  serverda  joylashtirish  mumkin.  Bunda  qaror  qabul 
qilishning butun mantiqi saqlanuvchi jarayonida ko„rinishida jixozlanadi 
va berilganlar bazasi serverida bajariladi. 
Saqlanuvchi  protsedura  –  berilganlar  bazasiga  kirish  uchun  talab 
qilingan  parametrlari  bilan  nomi  bo„yicha  chaqiriluvchi  va  berilganlar 
bazasi  serverida  bajariluvchi  SQL  operatorlari  bilan  protseduralardir. 
Saqlanuvchi protseduralar kompilyatsiya qilinishi  mumkin. Bu ularning 
bajarilishini  tezlashtiradi  va  serverdagi  yuklanishni  kamaytiradi. 
Berilganlar  bazasi  va  ilovalar  yaxlitligini  yaxshilaydi,  jamoaviy 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
36 
 
foydalanilayotgan amallar va hisoblashlar dolzarbligini saqlaydi. 
 
Hozirgi  kunda  mijoz-server  arxitekturasi  korporativ  darajadagi 
axborot  tizimlari  va  ishchi  guruhlarda  keng  tarqalgan.  Ishni  bunday 
tashkillashtirish ilovalarning bajarilish samaradorligini oshiradi.