O‟zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‟rtа mахsus tа‟lim vаzirligi urgаnch dаvlаt univеrsitеti

 
19.3.O„zbekiston Respublikasida qabul qilingan turizm sohasiga oid 
farmon va qarorlarning xronologiyasi. 
Turizm  sohasiga  oid  ishlab  chiqilgan  ilk  me‘yoriy  hujjat    bu  –  O‗zbekiston 
Respublikasi  Prezidentining  1992-yil  27-iyuldagi  «O‗zbekturizm»  M.Kni  tashkil 
etish to‗g‗risida»gi Farmoni va O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 
shu  yil  20-oktyabrdagi  «O‗zbekturizm»  MK  faoliyatini  tashkil  etish  masalalari 
haqida»gi qaroridir.  
Mamlakatimizda  jahon  andozalariga  javob  beradigan  turizm  tizimini  barpo 
etish,  ushbu  soha  boshqaruvini  takomillashtirish,  uning  iqtisodiy  samaradorligini 
oshirish,  shuningdek,  mamlakatimizda  mavjud  bo‗lib  kelgan  va  sobiq  ittifoqqa 
bo‗ysungan  turistik  tashkilotlar  va  muassasalarni  Respublika  ixtiyoriga  o‗tkazish 
ushbu farmon va qarorning bosh maqsadi qilib olindi.  
Mazkur  farmon  O‗zbekistonda  turizm  sohasini  takomillashtirish,  uni  yangi 
bosqichga  ko‗tarish,  «O‗zbekturizm»  MK  ni  tuzish  uchun  dastur  bo‗lib  xizmat 
qildi.  1993-  yilda  esa  «O‗zbekturizm»  Milliy  kompaniyasi    Butunjahon  turizm 
tashkilotiga (BTT) haqiqiy a‘zo bo‗lib kirdi va bu o‗z navbatida xalqaro turizmni 
rivojlantirishning katta imkoniyatlarini yaratdi.  
Jahon  bo‗yicha  turizmni  keng  targ‗ib  qilish,  mazkur  sohaning  iqtisodiyotda 
naqadar  muhim  o‗rin  tutishini  jamoatchilikka  atroflicha  tushuntirish,  davlatlar 
o‗rtasidagi  aloqalarni  yanada  rivojlantirish  maqsadida  Butunjahon  turizm 
tashkilotining  1979-yil  Ispaniyaning  Torremolino  shahrida  o‗tkazilgan  Bosh 
assambleyasida 27- sentyabr- «Xalqaro sayyohlik kuni »  deb e‘lon qilindi. Ushbu 
sana, 1980- yildan boshlab xalqaro hamjamiyat tomonidan katta shodiyona sifatida 
nishonlab kelindi. 
Butunjahon turizm tashkiloti taxminlariga qaraganda, ushbu asrda sayyoramiz 
bo‗yicha turistlar soni qariyb uch barobarga ortib, 1,6 milliard kishiga yetadi. Bir 
turistning sarflaydigan mablag‗ esa ikki barobarga oshadi. Masalan, 1995-yilda bir 

---

279 
 
kishi ushbu maqsad uchun o‗rtacha 707 AQSH dollari ishlatgan bo‗lsa, 2020-yilga 
borib, bu ko‗rsatkich 1248 AQSH dollarini tashkil etishi kutilmoqda.  
Birlashgan  millatlar tashkilotining  YUNESKO  tashkiloti  hamda  O‗zbekiston 
hukumatining  tashabbusi  bilan  1994-yilda  Samarqand  shahrida  Buyuk  Ipak 
yo‗lidagi  shaharlarda  xalqaro  turizmni  rivojlantirish  bo‗yicha  Samarqand 
deklaratsiyasi qabul qilindi. Unda butun dunyo davlatlariga murojaat qabul qilinib, 
turizmni  rivojlantirish  masalalariga  e‘tibor  berildi.  Ayniqsa,  «Buyuk  Ipak  yo‗li» 
ning markazini tashkil etgan, O‗zbekistonga turizm ishida keng ahamiyat berilishi 
xususida,  yurtimizdagi  mavjud  turistik  resurslardan  unumli  foydalanish  uchun 
imkoniyatlarni izlab topish haqida fikr-mulohazalar bildirildi. 
Keyingi  yillarda  ishlab  chiqilgan  muhim  hujjatlar  qatoriga  O‗zbekiston 
Respublikasi  Prezidentining  1995-yil  2-iyundagi  «Buyuk  Ipak  yo‗li»  ni  qayta 
tiklashda  O‗zbekiston  Respublikasi  ishtirokini  avj  oldirish  va  Respublikada 
xalqaro  turizmni  rivojlantirish  borasidagi  chora-tadbirlar  to‗g‗risida»gi  Farmoni 
hamda  mazkur  farmonni  amalga  oshirish  maqsadida  e‘lon  qilingan  O‗zbekiston 
Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining    1995-yil  3-iyundagi  «O‗zbekiston 
Respublikasida  xalqaro  turizmning  zamonaviy  infratuzilmasini  barpo  etish  chora-
tadbirlari to‗g‗risida»gi qarorini kiritish mumkin. 
O‗zbekiston tarixi uzoq, ajdodlari buyuk, madaniy merosi sermazmun ko‗hna 
yurtlardan  biridir.  Ayniqsa,  mamlakatimizni  sharq  va  g‗arbni  bog‗lab  turuvchi 
«Buyuk  Ipak  yo‗li»  dagi  belbog‗  sifatida  Yaxshi  bilamiz.  «Buyuk  Ipak  yo‗li» 
qariyib  ikki  ming  yillik  tarixga  ega.  Uning  bir  uchi  Xitoy  bo‗lsa,  ikkinchi  uchi 
Italiyadir. Bu yo‗lni «Ipak yo‗li», «Karvon yo‗li» deb ham ataladi.  
Bunday  nom  berilishiga  sabab,  ipak  mahsulotlari  karvonlar  orqali  tashib 
o‗tilgan,  Shuningdek,  bronza,  chinni,  jun  xom-ashyolari  va  ulardan  tayyorlangan 
buyumlar ham olib o‗tilgan. «Buyuk Ipak yo‗li»da nafaqat  savdo-sotiq, shu bilan 
birga  madaniyat,  san‘at,  ilm-fan,  ma‘naviyat,  ma‘rifat,  odob-u-axloq,  tinchlik, 
turizm,  targ‗ibot-tashviqot  (reklama),  talab  va  taklif  (marketing)  ham  muttasil 
shakllangan, yuqori darajaga yetgan.  
«Buyuk Ipak yo‗li»da ko‗hna Turkiston hududi yetakchi o‗ringa, Samarqand, 

---

280 
 
Buxoro,  Xiva,  Termiz,  Xo‗jand,  Chorjo‗y  kabi  shaharlar  esa  muhim  ahamiyatga 
ega  bo‗lgan.  Hozirgi  O‗zbekiston  hududi  bu  yo‗lning  markazida  joylashgan.     
Sohibqiron  Amir  Temur  davrida    «Buyuk  Ipak  yo‗li»  keng  rivojlangan.  Shularni 
e‘tiborga  olib,  qabul  qilingan  ushbu  hujjatlar  g‗oyat  muhim  xalqaro  turizm 
yo‗nalishi - «Buyuk ipak yo‗li»ni qayta tiklash, bunga xorijiy turistlarni jalb etish, 
shuningdek,  mamlakatimizda  zamonaviy  turizm  siyosatini  vujudga  keltirishga 
asosiy maqsadni qaratdi.  
Buning  uchun  esa:  «Buyuk  ipak  yo‗li»dagi  shaharlar  –  Samarqand,  Buxoro, 
Xiva  va  Toshkentda  xalqaro  turizm  bo‗yicha  maxsus  ochiq  iqtisodiy  mintaqalar 
tashkil  etish,  mazkur  shaharlarning  aeroportlari  va  temir  yo‗l  vokzallarida  xorijiy 
turistlar 
uchun 
bojxona 
rasm-rusumlarining 
xalqaro  me‘yorlarga  mos 
soddalashtirilgan  tartibi,  tranzit  turistlar  uchun  maxsus  bojxona  zonalari,  turistik 
tashkilotlar  uchun  soliq  imtiyozlari  joriy  qilish,  imtiyozli  kredit  berish  ko‗zda 
tutildi.  
Navbatdagi  hujjatlar  –  O‗zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining 
1996-yil  21-noyabrdagi  «Xorijiy  fuqarolarning  va  fuqaroligi  bo‗lmagan 
shaxslarning O‗zbekiston Respublikasiga kelishlari, ketishlari, bu yerda bo‗lishlari 
va  tranzit  o‗tishlari  tartibi  to‗g‗risida»gi    Qarori  va  unga  Respublika  Vazirlar 
Mahkamasining 
1999-yil 
16-apreldagi 
Qarori  bilan  o‗zgartirishlar  va 
qo‗shimchalarning kiritilishi bo‗ldi. 
Ushbu  qarorlarda  «Xorijiy  fuqarolarning  va  fuqaroligi  bo‗lmagan 
shaxslarning  O‗zbekiston  Respublikasiga  kelishlari  hamda  O‗zbekiston 
Respublikasidan  ketishlari  tartibi»  tasdiqlandi.  Tartibning  birinchi  bo‗limi  
«Umumiy qoidalar»,-deb nomlanib, unda respublikamizga kelish va ketishga haqli 
deb  –  xususiy  hamda  xizmat  ishlari  bo‗yicha,  turizm,  dam  olish,  o‗qish,  ishlash, 
davolanish  va  doimiy  yashash  uchun  borayotgan  shaxslar  va  boshqa  masalalar 
belgilab berilgan.  
Ikkinchi  bo‗lim  «O‗zbekiston  Respublikasiga  kelish  «viza»  larini 
rasmiylashtirish  tartibi»,-deb  nomlanib,  uning  12-bandida,  ayniqsa  to‗liq 
ma‘lumotlar  mujassam.  Uchinchi  bo‗lim  «O‗zbekiston  Respublikasidan  ketish 

---

281 
 
«viza»  larini  rasmiylashtirish  tartibi»,  to‗rtinchi  bo‗lim  «O‗zbekiston 
Respublikasiga kelish va undan ketish huquqidagi cheklashlar», beshinchi bo‗lim 
«Chet  elga  ketish  huquqi  rad  etilganligi  ustidan  shikoyat  qilish  tartibi»,-deb 
nomlangan. 
Shuningdek,  ushbu  qarorlarda  «Xorijiy  fuqarolar  va  fuqaroligi  bo‗lmagan 
shaxslarning  O‗zbekiston  Respublikasida  bo‗lishlari  qoidalari»  tasdiqlangan.  Bu 
qoidaning  birinchi  bo‗limi  «Umumiy  qoidalar»,  ikkinchi  bo‗limi  «O‗zbekiston 
Respublikasida  vaqtincha  bo‗luvchi  xorijiy  fuqarolarni  ro‗yxatga  olish»,-deb 
nomlangan.  
Qoidaning  13-bandida:  mehmonxonalar,  davolash  muassasalari,  sanatoriylar, 
dam  olish  uylarining  mas‘ul  shaxslari  tomonidan  kelib  joylashgan  shaxslarning 
hisobi 
yuritiladi. 
19-bandida: 
Mehmonxonalar  ma‘muriyati  O‗zbekiston 
Respublikasiga  kelish  «viza»  siga  ega  bo‗lmagan,  shuningdek,  boshqa  qoida 
buzishlarga  yo‗l  qo‗ygan  xorijiy  fuqarolar  to‗g‗risida  hududiy  ichki  ishlar 
organlariga  zudlik  bilan  xabar  qilishga  majburdir.  Bunday  shaxslarni 
mehmonxonalarda  rasmiylashtirish  va  mehmonxonalarga  joylashgan  xorijiy 
fuqarolarning  bo‗lish  muddatini  uzaytirish  qabul  qiluvchi  tashkilotlarning  yozma 
iltimosnomasida (turistlar uchun turning amal qilish muddatida) ko‗rsatilgan, lekin 
«viza» ning amal qilish muddati darajasida oshiriladi»,- deyiladi.  
Uchinchi  bo‗lim  «Xorijiy  fuqarolarga  O‗zbekiston  Respublikasida  doimiy 
yashash  uchun  ruxsatnomalar  berish»,  to‗rtinchi  bo‗lim  «Xorijiy  fuqarolarning 
O‗zbekiston  Respublikasi  hududida  yurishlari»,  beshinchi  bo‗lim  «O‗zbekiston 
Respublikasida  bo‗lish  muddatini  qisqartirish  va  undan  chiqarib  yuborish»,-deb 
nomlangan.  Vazirlar  Mahkamasining  mazkur  qarorlarida,  shuningdek,  «Xorijiy 
fuqarolarning, fuqaroligi bo‗lmagan shaxslarning O‗zbekiston Respublikasi hududi 
orqali tranzit o‗tishlari qoidalari» ham tasdiqlangan.  
Farmon  va  qarorlarning  muhim  jihatlaridan  biri  shu  bo‗ldiki,  unda 
O‗zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  huzurida  turizm  bo‘yicha