O‟zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‟rtа mахsus tа‟lim vаzirligi urgаnch dаvlаt univеrsitеti

Turistlar va mehmonlarni joylashtirish vositalari 
 
Mehmonxonalar 
Motellar 
Pansionlar 
Nomerga ega 
klublar 
 
Plyajdagi 
mehmonxonalar 
 
Mehmonxona 
uylar 
 
Boshqa  
joylashtirish 
vositalari 
 
Mehmonxonalar 
va o‗xshash 
muassasalar 
 
Turistik bazalar 
 
Yoshlar uchun mo‗ljal-
langan mehmonxona 
 
Turistik 
mehmonxonalar 
 
Bungalo 
Turistik  
qishloqcha  
 
Ijtimoiy turizm 
muassasalari 
 
Boshqa  
joylashtirish  
vositalari 
 
Tijorat mehmonxo-
nalari va joylashtirish 
vositalari 
 
 
Davolovchi 
mehmonxona 
 
Mehnat va dam  
olish lagerlari 
 
Joylashtirishning 
transport vositalari 
 
Botel, flotel 
 
Rotel 
Bastay 
Boshpana 
Maxsuslashtirilgan 
joylashtirish 
vositalari 
 
Alpotellar 
Xususiy yashash 
joyi 
 
Xususiy uyda 
ijaraga olingan 
xonalar 
 
Xususiy 
agentlardan  
ijaraga olingan 
xonalar 
 
Qarindosh va 
tanishlarning 
joylashtiruvi 
 
Boshqalar 
Maxsuslashtirilma- 
gan joylashtirish 
vositalari 
 
 

---

112 
 
markazlari  tashkil  etiladi.  Markaz  mijoz  ishlashi  va  kasbiy  ta‘lim  olishi  uchun 
zarur  shart-sharoitlar  yaratadi.  Biznes  markazida  hujjatlarni  tarjima  qilish,  qayta 
chop  etish  ishlari  bajariladi,  kompyuter  xizmatlari  ko‗rsatiladi.  Markaz  teleks  va 
faksimil  aloqa  vositalari,  videomagnitofon  va  proyeksion  apparatlar  bilan  
jihozlanadi.  
Mehmonxona  nomeri  ko‗p  funksiyali  ahamiyatga  ega  bo‗lib,  u  mijozning 
tunashi, dam olishi, ovqatlanishi, yuvinishi, ishlashi, muloqot qilishini ta‘minlaydi. 
Nomerda  mehmonning  shaxsiy  buyumlari  saqlanadi.  Nomerlar  o‗rinlar  soni, 
xonalar  soni,  maydoni,  jihozlanishiga  qarab  tasniflanadi.  Jahon  amaliyotida  bir 
yoki ikki kishiga mo‗ljallangan bir xonali nomerlar ayniqsa keng tarqalgan. Ayrim 
mehmonxonalarda har bir yashovchiga nisbatan bir xonali nomerlar ulushi nomer 
fondining  60-100%  ga  yetadi.  Nomerlarda  mebel  nomerning  gabariti, 
devorlarining  oralig‗i,  isitish  xususiyatlari,  texnologik  ko‗rsatkichlariga  qarab 
joylashtiriladi.  Mebel  foydalanuvchi  uchun  qulay  bo‗lishi,  sanitariya  va 
ergonomika talablariga javob berishi, mijozlar didiga mos kelishi kerak.  
Appartamentlar soni nomerlar umumiy miqdorining 10% dan oshmaydi. Ular 
xonalarining  soni  va  vazifasiga,  hojatxonasi  va  vannasiga,  dahlizi  va  maydoniga 
ko‗ra har xil bo‗ladi.  
Xodimlar  uchun  xonalarni  joylashtirishda  ish  vaqtida  xodimlarning  harakat 
yo‗nalishlarini  qisqartirish  zarurligidan  kelib  chiqish  kerak.  Xizmat  ko‗rsatuvchi 
xodimlarning  xonalari  ish  joyidan  uzoq  bo‗lsa,  bu  qo‗shimcha  quvvat  sarfiga, 
xodimlar  ko‗proq  charchashiga  olib  keladi.  Shu  sababli,  qavatdagi  nomerlarga 
bevosita  yaqin  joyda  xizmat  ko‗rsatuvchi  xodimlarning  bir  qancha  xonalari, 
chunonchi:  xodimalarning  xonalari,  omborlar  (toza  choyshab  va  yostiq  jildlari, 
sarflash materiallari, kir choyshab va yostiq jildlari, tozalash vositalari omborlari), 
ofitsiantlarning xonalari, axlat yig‗gich va b. joylashtiriladi.  
Joylashtirish xizmati  nomer  fondining  ekspluatatsion holati hisobini  yuritadi. 
Har  bir  nomerni  tayyorlash  va  unga  mijozlarni  joylashtirishning  kundalik 
tafsilotlariga  quyidagilar  kiradi:  nomer  mijozni  joylashtirishga  tayyorlangan  payt; 
mijozlar  kelgan  va  ketgan  paytlar;  mijozlarning  familiyasi,  ismi,  otasining  ismi; 

---

113 
 
nomer    bo‗sh  qolgan  soatlar;  yashash  narxi  va  summasi;  qo‗shimcha  xizmatlar 
narxi  va  ularga  haq  to‗lash;  bronga  qo‗yish  vaqti,  nomer  ta‘mirlashda,  sanitariya 
ishlovi  berishda  bo‗lgan  vaqt.  Xalqaro  statistika  bo‗yicha  mehmonxonalardagi 
turistlarning talab va ehtiyojlari: 
1.  Mehmonlarning 95%i dush va 5 %i vanna qabul qiladi. 
2.  Mehmonlarning 40%i ertalab uyg‗onishni so‗raydi. 
3.  Mehmonlarning 95% har kuni kamida 1 soat televizor ko‗rishadi. 
4. Mehmonlar orasida biznes turistlar 40% ni, juft bo‗lib sayohat qiluvchilar 
43% ni, yolg‗iz erkaklar 32% ni, yolg‗iz ayollar 22% ni tashkil qiladi. 
Mijozlar  ehtiyojidan  kelib  chiqib,  mehmonxonalar  har  xil  funksional 
vazifalarni bajaradi va ularga har xil talablar qo‗yiladi. Bunday mehmonxonalarda 
mijozlar  bilan    ishlash  ular  bo‗ysunuvchi  idoralar  rahbariyati  tomonidan 
tasdiqlangan  mehmonxona  xizmatlari  ko‗rsatish  qoidalariga  asosan  amalga 
oshiriladi.  Ammo  mazkur  mehmonxonalarda  amal  qiluvchi  qoidalarning  birorta 
ham  bandi  O‗zbekiston  Respublikasining  mehmonxona  biznesini  tashkil  etish 
bo‗yicha  qonun  hujjatlariga  zid  bo‗lmasligi  kerak.  Funksional  vazifasiga  qarab 
mehmonxonalar: 
-  ishbilarmonlar uchun – umumiy tipda, idoraviy, yig‗ilishlar, kengashlar va 
h.k. uchun; 
-  dam  olish  uchun  mehmonxonalar  –  turistik,  kurort  mehmonxonalari, 
avtoturistlar uchun, motellar, kempinglar; 
-  mehmonxonalarning  maxsus  turlari  –  tranzit  yo‗lovchilar  uchun, 
sportchilar uchun va boshqalar uchun quriladi.