2 маъруза: доришунослик режа

Дори моддаларининг организмдаги ўзаро таъсири. 
Икки ёки ундан ортиқ дори моддалари биргаликда ёки кетма-кет қўлланилганда 
уларнинг таъсири кучайиши ёки сусайишини кузатиш мумкин. Агар бир дори модда 
иккинчисини таъсирини кучайтирса бу синергизм деб аталади. Агар иккита дори 
модданинг таъсири организмда қарама-қарши жараён ҳосил қилса ёки таъсири туфайли 
фаолияти қарама - қарши йўналишда ўзгарса, бундай ҳолат антогонизм дейилади.
Дори моддаларининг ножўя ва заҳарли таъсири. 
Дори моддалари терапевтик дозалардаги асосий таъсиридан ташқари ножўя таъсир 
ҳам кўрсатиши мумкин. Икки хил ножўя таъсири бўлиб:
1) Ноаллергик; 
2) Аллергик. 
1) Ноаллергик ножўя таъсирлар дори модда таъсирининг характерига боғлиқ ва 
турли дорилар учун индивидуал бўлади. 
2) Аллергик реакциялар одатда (ҳаммаси эмас) препаратларнинг организмга 
такрор-такрор юборилишига жавобан келиб чиқади. Аллергик реакциялар нечоғли оғир 
ўтишига қараб қуйидаги хилларга бўлинади: 
а) енгил реакциялар - бадан қичиши, эшакемига ўхшаган тошма тошиш; 
б) ўртача оғир реакциялар (Квинке шиши, зардоб касаллиги); 
в) оғир реакциялар (анафилактик шок). 
Дори воситаларининг заҳарли, яъни токсик таъсири у ёки бу орган ёки 
тўқималарни шикастлантира олиш хусусиятига боғлиқ бўлади. Кўпчилик дорилар 
жигарда зарарсиз ҳолга келтирилади ва ўз навбатида жигарга заҳарли таъсир кўрсата 
олади. Шунинг учун бир қанча дориларни буюрганда жигар шикастланиб қолиши 
кузатилади. Дориларнинг кўпчилик қисми организмдан буйраклар орқали чиқарилади ва 
уларнинг энг заҳарлилари буйраклар функциясини бузиб қўйиши мумкин. 
Дориларнинг кўп қисми кўпроқ ишлатилганда қон системасининг бузилишига ҳам 
олиб келади, бу бузилишлар натижасида лейкоцитлар ҳосил бўлишининг ўзгариши, 
лейкопения, яъни лейкоцитларнинг камайиб қолиши, эритроцитлар ҳосил бўлишининг 
ўзгариши - анемиялар ҳосил бўлиши, қон ивитувчи системасининг ўзгаришлари - қон 

---

ивувчанлигининг кучайиши ёки сусайиши билан намоён бўлади. Марказий нерв 
системасига ва ҳазм йўли органларига ҳам таъсир кўрсатади. Одамлар қабул қиладиган 
дориларнинг наслга таъсир кўрсата олиши ҳам аниқ бўлиб қолди. Ҳомиладорликнинг 
бошларида баъзи моддаларни қабул қилиш боланинг она қорнида ривожланишининг 
издан чиқишига ва туғма мажрухликлар пайдо бўлишига олиб келади. Дори 
моддаларининг ана шундай таъсири тератоген таъсир деб аталадиган бўлади (teras - 
майиб - мажрух, genesis - туғилиш).