Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

Биринчи тиббий ёрдам. Бемор хуружнинг бошидан 
охиригача ёрдамга муҳтож бўлади. Бемор қўлай жойга ётқизилади, 
тезда қисиб турган кийимлари бўшатилиб, кўпик нафас йўлига 
кетиб қолмаслиги учун бошини ён томонга қилиб қўйилади. Тили 
орқага кетиб қолишининг олдини олиш учун беморнинг оғзига 
қаттиқ нарса (қошиқ, кичкина пахта, мато) тиқиб қўйилади ва тили 
ушлаб турилади. Тортишиб турган оёқ-қўлларни шикастланишдан 
сақлаш учун маҳкам босиб турилади. Эпилептик тутқаноқ вақтида 
бемор олдида шовқин кўтариш, уни силкилаш, юзига сув сепиш, 

---

107 
бурнига новшадил спиртини ҳидлатиш, сунъий нафас бериш ва 
юрагини ёпиқ массаж қилиш мумкин эмас. 
Талваса ўтиб, бемор ҳушига келгандан кейин ухлаб қолади. У 
уйғонгач, бўлиб ўтган воқеаларни эслай олмайди шу сабабдан 
эслатиш ман қилинади ва албатта асаб-руҳ касалликлари 
шифокорларги мурожаат қилинади. Тутқаноқ- кўчада рўй берган 
тақдирда хуруж тугагандан сўнг беморни уйига ёки даволаш 
муассасасига олиб бориш керак. Дори моддаларидан талвасага 
қарши таьсир кўрсатадиган препаратлардан ишлатилади. 
 
АЛКОГОЛЛИ ИЧИМЛИКЛАРИДАН ЗАҲАРЛАНИШ 
 
Алкогол (этил спирти) мраказий асаб тизимига таъсир этиб, 
дастлаб уни қўзқатади, сўнгра унинг фаолиятини сусайтиради. 
Алкогол кўп миқдорда ичилганда одамда заҳарланиш юз беради. 
Айниқса, қонунга хилоф равишда технологиялари бузилган ҳолатда 
тайёрланган қўлбола спиртли ичимликлар, суррогатлар (ароқ, 
коньяк, пиво, вино, самогон кабилар)нинг озгина миқдори ҳам 
ўлимга дучор қиладиган заҳарланишни келтириб чиқариши 
мумкин. Этил спиртининг ўлдирадиган дозаси тана оғирлигининг
ҳар 1 килограммига 6 г ни ташкил этади. 
Алкогол кўп миқдорда истеъмол қилинганда мастлик пайдо 
бўлади. Мастликнинг енгил, ўртача ва оғир даражалари фарқ 
қилинади. Енгил мастликда одамда хушчақчақлик, кайфи чоқлик 
(эйфория) кайфияти кузатилади, ўзини идора қила олади. 
Ўртача даражадаги мастликда одам гандираклайди, ўзини тута 
олмайди, хурсандчилик ва хафа бўлиш, бақириш кайфияти билан 
алмашиниб туради, гаплари узуқ-юлуқ бўлиб, кўп гапиради. 
Оғир мастликда, одамнинг аҳволи оғирлашади, эс-ҳуши 
кирарли-чиқарли бўлади, нафас олиши юзаки, сийрак, пульси тез, 
юрак уришлари сусаяди, атрофдагилар билан мулоқот узилади, 
рефлекслар йўқолади, беихтиёр бўшалади, қусиш, уйқуга кетиш 
содир бўлади. Заҳарланиш таъсирида уйқу беҳушликка ва кома 
ҳолатига ўтади. Нафас маркази фалажланиши оқибатида ўлим рўй 
бериши мумкин. Алкоголдан заҳарланиш инсон ҳаёти учун жуда 
хавфлидир.