Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

MHT  g‘oyasining  vujudga  kelishi,  ishlab  chiqilishi  va  amalga 
oshirilish bosqichlari. 

 Milliy  hisoblarning  dastlabki  uslubiy  asoslari  F.Кene  tomonidan 
ijtimoiy  takror  ishlab  chiqarishning  natural  va  qiymat  ko‘rsatkichlari 
o‘rtasidagi nisbatlar nuqtayi nazaridan ilgari surilgan. 

 MHTning  nazariy  asoslarini  yaratish  va  uni  ishlab  chiqishga 
J.Кeyns,  A.Bouli,  J.Кlark,  S.Кuznes,  R.Stoun,  R.Frish  kabi  iqtisod-
chilar katta hissa qo‘shgan. 

 Birlashgan  Millatlar  Tashkilotining  statistika  byurosi  «Milliy 
daromadni aniqlash va Milliy hisobni tashkil qilish» to‘g‘risidagi ma’-
ruzasini e’lon qilgan (1947y.) hamda shu asosda R.Stoun rahbarligida 
rivojlangan mamlakatlar tajribasi hisobga olinib MHT ishlab chiqilgan. 

 Milliy  hisoblar  standart  tizimi  BMT  statistika  komissiyasi 
tomonidan ishlab chiqilib, 1953-yildan boshlab qo‘llanila boshlagan. 

 1968-yilda  MHTning  ancha  takomillashgan  andozasi  kiritilgan. 
Unda  xarajatlar  va  ishlab  chiqarish  jadvali,  moliyaviy  hisobot,  bozor 
va nobozor sektorlar ajratib ko‘rsatilgan. 
1993-yilda  BMT  MHTning  takomillashgan  yangi  standartini 
tasdiqlagan.    Unda    iqtisodiyot    sektorlari,  standart  hisoblar  va  asosiy 
makroiqtisodiy  ko‘rsatkichlarning  nomlanishi  birmuncha  o‘zgartiril-
gan. 
 
MHTning  asosiy  kamchiligi  –  bu  milliy  ishlab  chiqarishning 
umumiy  natijasi  hisoblangan  YaIM  (YaMM)  real  hajmi  oshishi  yoki 
kamayishini taqozo qiluvchi bir qator omillarning oqibatlarini hisobga 
olmaydi. Bular: 
bozordan  tashqarida  amalga  oshiriladigan  operatsiyalar.  Masalan, 
uy  bekasi  va  shaxsiy  uy  ta’miri  bilan  shug‘ullanuvchi  duradgor 
mehnatining natijalari; 
 

---

 
10 
  bo‘sh  vaqtning  ko‘payishi  hisobiga  farovonlik  darajasining 
ortishi. Jumladan, haq to‘lanadigan ta’til va bayram kunlari ko‘payishi 
oqibatida; 
  mahsulot sifat tavsifi yaxshilanishi; 
  alohida shaxs va oilalar turmush darajasidagi o‘zgarishlar; 
  suv, havo va atrof-muhitning ifloslanishi; 
  yashirin (xufyona) iqtisodiyot faoliyatining natijalari.