Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
Masala va mashqlar 
 
1.  Bitim  tuzish  uchun  mo‘ljallangan  har  bir  so‘m,  yil  davomida 
o‘rtacha  5  marta  aylanadi  va  tovar  xizmatlar  sotib  olish  uchun  sarf-
lanadi. YaMMning nominal hajmi 9664 mlrd. so‘mni tashkil etsin. 
Bitimlar uchun zarur bo‘lgan pul miqdorini aniqlang. 
Muomala uchun zarur pul miqdori qanday omillarga bog‘liq? 
2.  Pulga  jamg‘arma  tarzidagi  talab  turli  foiz  stavkalarida 
quyidagicha bo‘lsin. 
 
Foiz stavkasi 
Pulga talab mlrd. so‘m 
 
Jamg‘arma sharoitida 
Umumiy 
30 
25 
20 
15 
10 
50 
70 
90 
130 
150 
 
 
Agar  bitimlar  uchun  pulga  talab  1932,8  mlrd.  so‘m  bo‘lsa,  pulga 
umumiy talabni hisoblang. 

---

 
187 
Pul  muomalasini  tartibga  solishda  sizningcha  qanday  choralar 
qo‘llagan  ma’qul.  Pulga  talab  va  uning  tarkibi  qanday  pul  turida 
ifodalanishi rol o‘ynaydimi? 
3.  Muvozanatli  foiz  stavkasi  10%  bo‘lganda  jamg‘arma  sifatidagi 
pulga talab 150 mlrd. so‘m edi. Foiz stavkasi 12%ga ko‘tarilgach, uning 
miqdori 2%ga kamaydi. Shu bilan birga YaIM hajmi avvalgi 900 mlrd. 
so‘mga nisbatan 200 mlrd. so‘mga ko‘paydi. Pulning aylanish tezligi 5 
bo‘lgani holda, pulga umumiy talab qanday o‘zgaradi. Hisoblang. 
Pulga  talab  va  taklif  muvozanatining  buzilishi  qanday  oqibatlarga 
olib keladi, izohlang. 
4. Inflatsiyaning giperinflatsiyadan farqi nimada? Bu tushunchalarni 
farqlashga iqtisodchilar o‘rtasida shunday latifa bor. Inflatsiya kuchayib 
borayotgan  sharoitda  siz  bir  sumka  to‘la  qog‘oz  pul  bilan  maosh 
oldingiz.  Uyga  qaytayotganda  pulni  tashqarida  qoldirib,  telefon 
avtomatdan  tanishingizga  qo‘ng‘iroq  qilish  uchun  to‘xtadingiz.  Agar 
gaplashib bo‘lib, kabinadan chiqqaningizdan so‘ng bo‘sh xalta yotganini 
ko‘rsangiz  –  bu  inflatsiya.  Agar  pullar  yerda  sochilib  yotib,  sumkani 
o‘g‘irlab ketgan bo‘lishsa, bu giperinflatsiya. Siz ana shu latifani iqtiso-
diyot nazariyasi nuqtayi nazaridan qanday izohlagan bo‘lar edingiz? 
5. Inflatsiya jarayonining boshlanib ketishiga nima sabab bo‘ldi, pul 
massasini ko‘payishimi yoki narx o‘sishi? 
a)  mamlakatda  muomaladagi  pul  massasi  90  mlrd.  so‘mdan  1,4 
trillion so‘mga ko‘paydi. Yaratilgan YaMM darajasi o‘zgarmadi. 
b) narx darajasi 1,4 martaga o‘sdi. U o‘z navbatida muomala uchun 
qo‘shimcha pul massasini talab qiladi. Javobingizni izohlang.  
 6. Oltinchisi ortiqcha. 
Quyidagilarni  diqqat  bilan  o‘qing.  Tushunchalar  ichida  guruhga 
taalluqli  bo‘lmagan  tushunchani  aniqlang  va  uni  ro‘yxatdan  chiqaring. 
Sababini izohlang.  
 Tushunchalar:  pulini  noyob  narsalarga  sarflaganlar;  tovarlar, 
qimmatbaho  qog‘ozlar,  valuta  oldi-sotdisi  bilan  shug‘ullanuvchi 
vositachilar; kredit olgan iqtisodiy agentlar va jismoniy shaxslar; puliga 
ko‘chmas  mulk  sotib  olganlar;  kam  daromad  oluvchilar;  pulini  qadrli 
valutalarga almashtirganlar.