Саноат ва кишлок хужалик асослари ма

 
3. Agrobiznes va uning tarkibi 
 
Agrobiznes  deganda  qishloq  xo’jaligi  sohasidagi  biznes  tushuniladi 
va  u  bozor  tizimining  tarkibiy  qismlaridan  birini  tashkil  etadi.  Keng 
ma’noda,  bunga  qishloq  xo’jaligi  bilan  bog’liq  bo’lgan,  biznes  turlari 
kiradi.  Agrobiznes  rivojlangan  bozor  iqtisodiyotiga  xos.  Tarkiban  unga 
qishloq  xo’jaligining  o’zidagi,  shu  soha  mahsulotini  qayta  ishlash  va 
iste’molga  yetkazib  berish  bilan  bog’liq  bo’lgan  tadbirkorlik  faoliyatlari 
kiradi.  Agrobiznesning  maqsadi  bozorni  kerakli  mahsulotlar  bilan  kanda 
qilmay  va  to’la-to’kis  ta’minlash  orqali  foyda  ko’rishdan  iborat. 

---

 
81 
Agrobiznes  ishtirokchilari  –  bu  tadbirkor  fermerlar,  qishloq  xo’jalik 
mahsulotlarini qayta ishlash bilan shug’ullanuvchi sanoat tadbirkorlari va 
nihoyat,  shu  mahsulotnn  sotish  bilan  shug’ullanuvchi  tijoratchilardir. 
Bulardan  tashqari  agrobiznes  doirasiga  banklar,  sug’urta  va  moliya 
kompaniyalarp  ham  tortiladi.  Agrobiznes  ilgarilari  qishloq  xo’jaligi  bilan 
cheklansa,  keyinchalik  u  agrosanoat  integratsiyasi  natijasida  agrosanoat 
kompleksini  qamrab  oladi.  Agar  differensiatsiya  sanoatning  qishloq 
xo’jaligidan  ajralishi  bo’lsa,  integratsiya  ularni  bir-biriga  chirmashib 
ketishi  yoki  ularning  sintezidir.  Bunday  hodisa  qishloq  xo’jaligi  hamda 
mashinalashgan ishlab chiqarish asosiga ko’chgan, qishloqda ham texnika 
revolyutsiyasi quloch yozgan sharoitda yuz beradi. 
Fermer  xo’jaligi  qishloqdagi  asosiy  tovar  ishlab  chiqaruvchi,  u 
agrosanoat integratsiyasida ishtirok etadi. 
Fermer xo’jaligidan tashqari agrobiznes turlari ham bor. Ulardan biri 
agrofirmadir.  Agrofirma  muayyan  turdagi  qishloq  xo’jaligi  mahsulotini 
yetishtirish  va  uni  sanoat  usulida    qayta  ishlashni  qo’shib  olib  beradigan 
korxonadir.  Bu  korxona  iste’molga  tayyor  bo’lgan  mahsulot  yaratadi. 
Masalan,  chorvachilikda  sutni  yetishtirish,  ushi  qayta  ishlab,  iste’molga 
tayyor  holga  keltirish  bilan  shug’ullanadi.  Agrofirmalarda  integratsiya 
ham qishloq xo’jaligi, ham sanoatga taalluqli bo’ladi, har ikki sohaga xos 
resurslar  ishlatiladi,  hodimlar  malakasi  keng  bo’lib,  ular  sanoat  mehnati 
bilan  ham  shug’ullana  oladilar.  Agrofirmalar  kichik  oilaviy  xo’jalik 
asosida  ham  tashkil  topadi.  Bu  yerda  kichik  xo’jalik  kichik  zavod  bilan 
birikadi. 
Agrobiznesniig  yiriklashgan  turi  –  bu  agrosanoat  birlashmalaridir. 
Bunday  birlashma  bir  necha  xo’jalik  va  korxonalar  faoliyatini 
iitegratsnyalashtiradi.  Bu  yerda  ishlab  chiqarishning  bir  necha  o’zaro 
bog’langan  turlari,  ularga  xizmat  ko’rsatuvchi  va  tijorat  ishi  bilan 
shug’ullanuvchi korxonalar birlashadi.