Саноат ва кишлок хужалик асослари ма

Yerdan  haq  to’lash  sharti  bilan  ma’lum  muddatda  foydalanish 
yuzasidai  kelib  chiqqan  iqtisodiy  aloqalar  ijara  munosabatlari 
deyiladi. Yer egasi ijaraga beruvchi, yerni ishlatuvchi esa ijaraga oluvchi 

---

 
77 
bo’ladi.  Ularning  munosabati  ijara  bitimi  bilan  qonunlashtiriladi.  Ijara 
mulk  egasini  o’zgartirmaydi,  ammo  ijarachi  yerining  mulkdori  bo’lmasa-
da,  mutasqil  xo’jalik  yurita  oladi,  ijara  muddati  davomida  yerdan 
foydalanish  uning  ixtiyorida  bo’ladi.  Yerdan  qanday  foydalanish,  nimani 
va  qancha  yetishtirish,  kimga  sotish,  kimdan  qarz  olish,  resurslarni 
qaerdan topish - bular ijarachining o’z ishi hisoblanadi. Uning vazifasi yer 
egasi  bilan  aloqasi  vaqtida  ijara  haqini  to’lab  turishdan  iborat  bo’ladi. 
Ijaraga  ko’lidan  kelganicha  boylik  orttirishi  mumkin,  tushgan  daromadni 
mustaqil  taqsimlaydi  va  ishlatadi,  boshqa  iqtisodiy  sub’ektlar  bilan  aloqa 
qiladi. Ijarachi erkin xo’jalik yurituvchi bo’lganidan ish yuzasidan bo’lgan 
majburiyatlarni  o’z  zimmasiga  oladi,  o’rnatilgan  tartib-qoidalarga  rioya 
qiladi.  Ijarachi  yerga  mablag’  soladi,  yerda  tadbirkorlik  yuritib,  foyda 
ko’radi, o’z manfaatiga erishadi. Yer egasi ham ijara haqi olib manfaatini 
yuzaga  chiqaradi,  ya’ni  mulki  unga  daromad  keltiradi.  yerdan 
foydalanganlik  uchun  uning  egasiga  to’lanadigan  haq  renta  deyiladi. 
Renta  mohiyatan  qishloq  xo’jaligidagi  qo’shimcha  mahsulotning  yer 
egasiga  tekkan  qismidir.  Yerda  ishlovchilar  mehnati  ham  qo’shimcha 
mahsulot  yaratadi,  uning  qiymati  mahsulotning  bozor  narxiga  kiradi. 
Maxsulot  sotilganda  xaridorlar  shu  mahsulot  ekvivalentini  (unga  teng 
pulni)  to’laydilar,  binobarin,  uning  qiymati  pul  shakliga  kiradi  va  shu 
hisobdan renta to’lanadi.