Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti umumiy huquqshunoslik

Huquq sohalari tizimida fuqarolik huquqi 

Huquq sohalari huquqiy tartibga solish metodi va predmetiga ko'ra bir-biridan 

farqlanadi. Ularni  huquq tamoyillari  va davlat tuzilishi, apparatga oid tushunchalar 

va  asosiy  rahbariy  kriteriylar  birlashtiradi1.  Hozirgi  vaqtda  tadqiqotchilar  huquq 

sohalarini uchta asosiy guruhga ajratadi2. 

1)  Davlat  –  huquqiy  sohasi.  Bu  o'ziga  davlat,  konstitutsion,  ma'muriy,  moliya 

huquqini qamrab oladi. 

2)  Fuqarolik  –  huquqiy.  Bu  guruhga  fuqarolik  huquqi,  fuqarolik  protsessi, 

mehnat huquqi, oila huquqi va boshqalar kiradi. 

3)  Jinoiy  –  huquqiy  soha.  Bu  guruhga  jinoyat  huquqi,  jinoyat  protsessi, 

kriminalistka, kriminalogiya va x.k. 

Burjuaziya  huquq  fanida  uning  huquq  tizimi  umumiy  va  xususiy  huquqqa 

bo'linadi. Huquqning bunday bo'linishiga qadimgi Rimlik huquqshunos Ulpian asos 

solgan.  Bu  nazariya  hozircha  burjuaziya  davlatlarida  saqlanib,  burjuaziya 

olimlarining  fikricha  huquqning  bunday  bo'linishi  tabiiy  bo'lib,  shaxs  bilan  davlat 

---

 

71 

o'rtasidagi  va  xususiy  mulkka  asoslangan  ijtimoiy  munosabatlardan  kelib  chiqqan. 

Umumiy  huquq  davlatga  taaluqli  bo'lib,  unga  konstitutsiyaviy  (davlat)  huquqi, 

jinoyat  huquqi,  ma'muriy  huquq sohalari kiradi.  Hususiy  huquq-alohida shaxslarga 

taalluqli bo'lib, unga fuqarolik huquqi, oila huquqi, savdo huquqi va boshqa huquq 

sohalari kiradi3. 

Lekin  shunga  ahamiyat  berish  kerakki,  huquq  tizimi  qanday  guruhlarga 

ajratilishidan  qat'iy  nazar,  huquq  sohalari  o'zining  predmeti  va  usullarini  saqlab 

qoladi. Jumladan: fuqarolik huquqi sohasi ham. Ma'lumki fuqarolik huquqi bilan bir 

qatorda  ma'muriy  huquq  ham  mulkiy  munosabatlarni  tartibga  soladi.  Lekin  ular 

quyidagi belgilari bilan farq qiladi. 

1. Fuqarolik  huqiqida  munosabatlar  texnika  asosida  o'rnatiladi.  Ma'muriy 

huquqda  ishtirokchi  sifatida  qatnashayotgan  davlat  organi  xokimiyat  funksiyasini 

amalga oshiradi. 

2. Fuqarolik  huquqida javobgarlik  – kompensatsion  xarakterga ega. Ma'muriy 

huquqda  -    jarima  xarakteriga  ega.  Bu  ikki  sohaning  birgalikdagi  faoliyatnini 

quyidagilarda  ko'rishimiz  mumkin.  Ya'ni  ma'muriy  organlar  tamonidan  qabul 

qilingan hujjatlar fuqarolik huquqiy munosbatlarni yuzaga keltirishi, o'zgartirishi va 

bekor qilishi mumkin.